HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
VIỆN BÁO CHÍ – TRUYỀN THÔNG TIỂU LUẬN
MÔN: PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ – TRUYỀN THÔNG TÊN ĐỀ TÀI:
NHẬN ĐỊNH VỀ VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP NHÀ BÁO
PHẢI “TRUNG THỰC, KHÁCH QUAN, CÔNG TÂM”
Giảng viên phụ trách : TS. Nguyễn Thùy Vân Anh
Lớp hành chính : Biên tập Xuất bản K43
Lớp tín chỉ : PT02306_K43_1
Thành viên nhóm : Nguyễn Thủy Linh Phạm Hồng Hạnh Đào Thị Hạnh Nguyễn Thu Hà Tô Hồng Ngọc Chu Thị Bích Ngọc Trần Quỳnh Hương
Hà Nội, tháng 6 năm 2024
BIÊN BẢN HỌP NHÓM 2
Về việc phân công và kết quả thực hiện bài tiểu luận môn Pháp luật và đạo
đức báo chí – truyền thông STT Họ và tên
Công việc đảm nhận Hiệu quả Xếp loại đánh giá 1
Nguyễn Thủy Linh - Nhóm trưởng – phụ - Hoàn thành tốt A - 2358010024 trách chính. nhiệm vụ nhóm - Phân công việc cho trưởng. từng thành viên. - Có tinh thần trách
- Phụ trách chính phỏng nhiệm cao, tích cực
vấn các nhà báo, phóng hỗ trợ các thành viên, biên tập viên, viên.
người làm truyền thông. - Liên hệ nhà báo, phóng viên Trần Thúy Hồng. - Hỗ trợ và đốc thúc thành viên khi làm bài. - Tổng hợp thông tin,
tổng kết bài tiểu luận. - Phụ trách “Chương 3: Thực trạng về “Hành nghề trung thực, khách quan, công tâm” của nhà báo Việt Nam”. 2 Phạm Hồng Hạnh - Phụ trách chính - Hoàn thành tốt A - 2358010012
“Chương 1: Một số vấn nhiệm vụ được
đề lý luận về đạo đức giao.
nghề nghiệp của người - Có tinh thần trách làm báo Việt Nam”. nhiệm cao, tích cực
- Liên hệ biên tập viên hỗ trợ các thành Khuất Quỳnh Anh. viên.
- Tích cực xây dựng bài. - Hoàn thành - Hỗ trợ quay phỏng deadline đúng hạn. vấn.
- Tích cực tìm hiểu phần
nội dung chính của tiểu luận. 3 Đào Thị Hạnh - Phụ trách chính - Hoàn thành tốt B+ - 2358010011 “Chương 3: Thực trạng nhiệm vụ được về “Hành nghề trung giao. thực, khách quan, công - Có tinh thần trách
tâm” của nhà báo Việt nhiệm cao. Nam”. - Hoàn thành
- Tích cực xây dựng bài. deadline đúng hạn. - Hỗ trợ quay phỏng vấn.
- Tích cực tìm hiểu phần
nội dung chính của tiểu luận. 4 Nguyễn Thị Thùy - Phụ trách chính phần - Hoàn thành tốt A Dung - mở đầu. nhiệm vụ được 2358010007 - Liên hệ nhà báo Lê giao. Huy Thảo. - Có tinh thần trách
- Tích cực xây dựng bài. nhiệm cao, tích cực hỗ trợ các thành - Hỗ trợ quay phỏng viên. vấn. - Hoàn thành
- Hỗ trợ chỉnh sửa bài deadline đúng hạn. các thành viên.
- Tích cực tìm hiểu phần
nội dung chính của tiểu luận. 5 Hà Thúy Hà - Phụ trách chính phần - Hoàn thành tốt B+ - 2358010008 mở đầu. nhiệm vụ được - Có xây dựng bài. giao.
- Hỗ trợ chỉnh sửa bài - Có tinh thần trách các thành viên. nhiệm cao.
- Tích cực tìm hiểu phần - Hoàn thành
nội dung chính của tiểu deadline đúng hạn. luận. 6 Nguyễn Thu Hà - Phụ trách chính - Hoàn thành tốt A - 2358010009 “Chương 2: Điều 3 nhiệm vụ được
trong Quy định đạo đức giao.
nghề nghiệp của người - Có tinh thần trách làm báo Việt Nam yêu nhiệm cao.
cầu nhà báo phải: “Hành - Hoàn thành nghề trung thực, khách deadline đúng hạn. quan, công tâm”. - Có xây dựng bài. - Hỗ trợ quay phỏng vấn. - Liên hệ người làm truyền thông Nguyễn Tiến Đạt.
- Tích cực tìm hiểu phần
nội dung chính của tiểu luận. 7 Trần Quỳnh - Phụ trách chính - Hoàn thành tốt B+
Hương - “Chương 1: Một số vấn nhiệm vụ được 2358010015
đề lý luận về đạo đức giao.
nghề nghiệp của người - Có tinh thần trách làm báo Việt Nam”. nhiệm cao. - Có xây dựng bài. - Hoàn thành
- Tích cực tìm hiểu phần deadline đúng hạn.
nội dung chính của tiểu luận. 8 Tô Hồng Ngọc - Phụ trách chính - Hoàn thành tốt A - 2358010033 “Chương 2: Điều 3 nhiệm vụ được
trong Quy định đạo đức giao.
nghề nghiệp của người - Có tinh thần trách làm báo Việt Nam yêu nhiệm cao, tích cực
cầu nhà báo phải: “Hành hỗ trợ các thành nghề trung thực, khách viên. quan, công tâm”. - Hoàn thành
- Tích cực xây dựng bài. deadline đúng hạn.
- Hỗ trợ chỉnh sửa bài thành viên nhóm.
- Tích cực tìm hiểu phần
nội dung chính của tiểu luận. 9
Chu Thị Bích - Phụ trách chính - Hoàn thành tốt B+ Ngọc “Chương 4: Giải pháp nhiệm vụ được - 2358010031
nâng cao đạo đức nghề giao. nghiệp nhà báo Việt - Có tinh thần trách Nam” nhiệm cao. - Có xây dựng bài. - Hoàn thành
- Tích cực tìm hiểu phần deadline đúng hạn.
nội dung chính của tiểu luận. MỤC LỤC
Lời cảm ơn……………………………………………………………….1
A. Phần mở đầu........................................................................................2
1. Tính cấp thiết đề tài..........................................................................2
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................3
2.1. Đối tượng nghiên cứu:................................................................3
2.2.Pham vị nghiên cứu:....................................................................3
2.3.Khách thể nghiên cứu:.................................................................3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu..................................................3
3.1.Mục đích nghiên cứu:..................................................................3
3.2.Nhiệm vụ nghiên cứu:..................................................................4
4. Kết cấu đề tài..................................................................................4
B. Nội dung................................................................................................5
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về đạo đức nghề nghiệp của người
làm báo Việt Nam............................................................................................5
1. Mô it số khái niê im............................................................................5
2. Lịch sk phát triển của đạo đức nghề báo Viê it Nam....................6
3. Nguyên lý cơ bản trong đạo đức nghề báo...................................8
4. Đạo đức báo chí trong bối cảnh xo hô i và truyền thông hiê in đại..8
5. Các chuẩn mực đạo đức báo chí ở Việt Nam...............................9
6.Yếu tố ảnh hưởng đến đạo đức người làm báo...........................14
7. Vai trò của đạo đức nghề nghiệp................................................15
Kết luận chương I:...........................................................................16
Chương 2: Điều 3 trong Quy định đạo đức nghề nghiệp của người
làm báo Việt Nam yêu cầu nhà báo phải: “Hành nghề trung thực, khách
quan, công tâm”.............................................................................................17
1. Nhà báo cần hành nghề trung thực............................................17
2. Nhà báo cần hành nghề khách quan, công tâm.........................21
Chương 3: Thực trạng về “Hành nghề trung thực, khách quan,
công tâm” của nhà báo Việt Nam.................................................................26
1. Biểu hiện tích cực.........................................................................26
2. Biểu hiện tiêu cực.........................................................................27
3. Kết luận.........................................................................................30
Chương 4: Giải pháp nâng cao đạo đức nghề nghiệp nhà báo Việt
Nam....................................................................................................................30
C. KẾT LUẬN........................................................................................34 Lời cảm ơn
Lời đầu tiên, chúng em xin chân thành cảm ơn đến Học viện Báo chí và
Tuyên truyền đã tạo điều kiện để chúng em có cơ hội được tiếp xúc, học tập và
nghiên cứu môn Pháp luật và đạo đức báo chí - truyền thông. Môn học đã trang
bị cho chúng em những kiến thức cơ bản nhất trong lĩnh vực báo chí - truyền
thông, tạo cơ hội để sinh viên có thể nghiên cứu, tìm hiểu về những tiêu chuẩn,
nguyên tắc và đạo đức của người làm báo. Bên cạnh những vấn đề về đạo đức,
nhân cách thì các bộ luật, điều luật, quy định đã được cô truyền tải, giảng giải
đầy đủ và dễ hiểu thông qua nhiều bài giảng và thực hành. Qua đó để vận dụng
vào chuyên ngành mà chúng em đang theo học.
Đặc biệt, chúng em xin cảm ơn giảng viên Nguyễn Thùy Vân Anh đã tận
tình chỉ dạy, truyền đạt những kiến thức từ bao quát đến chi tiết của bộ môn.
Dưới sự chỉ dẫn của cô, chúng em đã được trang bị đầy đủ những kĩ năng như
phân tích tình huống, đánh giá đúng bản chất các sự kiện, hành vi xã hội, các
quy tắc đạo đức, trách nhiệm của truyền thông, báo chí,...
Tuy nhiên, chúng em hiểu rằng tri thức là vô tận, trong khi sự hiểu biết
của con người là hữu hạn. Quá trình học hỏi và rèn luyện đòi hỏi rất nhiều thời
gian và nỗ lực, nhưng chắc chắn rằng chúng em khó có thể tránh khỏi những
thiếu sót hay những điểm chưa thực sự thấu đáo. Vì vậy, chúng em mong muốn
nhận được những ý kiến đóng góp chân thành và những nhận xét quý báu từ cô.
Đây sẽ là nguồn động lực và kim chỉ nam để chúng em hoàn thiện bài tiểu luận
một cách tốt nhất. Chúng em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô vì sự hướng dẫn
và tận tâm dành cho chúng em trong suốt quá trình học tập.
Một lần nữa chúng em xin chân thành cảm ơn cô và xin chúc cô luôn
mạnh khỏe, hạnh phúc và thành công trong cuộc sống! 1 A. Phần mở đầu
1. Tính cấp thiết đề tài
Trong quá trình đổi mới và phát triển đất nước, báo chí Việt Nam không
ngừng phát triển và vươn lên và có những đóng góp quan trọng, thiết thực vào
những thành tựu chung của đất nước. Tuy nhiên, sự bùng nổ của công nghệ số
cùng với mặt trái của cơ chế thị trường đã đặt báo chí vào một môi trường cạnh
tranh vô cùng khốc liệt. Ở đó, ranh giới giữa thông tin chính thống và thông tin
sai lệch ngày càng trở nên mờ nhạt, chỉ cần một chút sơ xuất cũng có thể cũng
ảnh hưởng đến cộng đồng, xã hội, khiến những người vô tội chịu tổn thương.
Báo chí bên cạnh những ưu điểm cũng bộc lộ nhiều khuyết điểm, trong đó đáng
chú ý là vấn đề đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.
Đạo đức gồm hệ thống những nguyên tắc và chuẩn mực xã hội, để từ đó
con người định hướng nhận thức và hành vi của mình. Các nguyên tắc này
giống như kim chỉ nam, giúp con người phân biệt đúng - sai, phải - trái, từ đó
con người tự điều chỉnh hành vi ứng xử của mình cho phù hợp với các chuẩn
mực xã hội. Đạo đức nghề nghiệp cũng là một đạo đức xã hội, gồm những quy
tắc và những chuẩn mực quy định nhận thức, thái độ và hành vi của các nhà
báo, người làm báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp và quan hệ xã hội. Đạo
đức nghề nghiệp của nhà báo được gọi tắt là đạo đức báo chí, thường gắn liền
với trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân nói chung và của các nhà báo,
người làm báo nói riêng. Nghề báo đòi hỏi những người làm báo không chỉ có
trình độ chuyên môn, nghiệp vụ vững chắc mà còn phải luôn tuân thủ nghiêm
ngặt chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp. Đây cũng chính là nền tảng giúp các nhà
báo giữ vững tính trung thực, khách quan và công tâm. Qua đó xây dựng niềm
tin, sự uy tín đối với công chúng, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của
báo chí trong đời sống xã hội.
Báo chí là một bộ phận quan trọng trong đời sống xã hội, đặc biệt là đời
sống tinh thần của quần chúng nhân dân. Báo chí Việt Nam vừa cung cấp thông
tin kịp thời, nhanh chóng đến công chúng, vừa truyền tải lượng thông tin phong
phú và đa dạng. Báo chí không chỉ làm nhiệm vụ tuyên truyền và cổ động, mà
còn khởi xướng nhiều phong trào nhân văn, khơi dậy tinh thần yêu nước và
niềm tự hào dân tộc. Đồng thời, báo chí vừa là công cụ, phương tiện truyền tải
các hoạch định phát triển, đường lối, chính sách, tư tưởng của Đảng, vừa phản
ánh tâm tư, nguyện vọng, thắc mắc của nhân dân. Vì vậy, việc tuân thủ đạo đức
nghề nghiệp là yếu tố then chốt để báo chí tiếp tục giữ vững vị thế là công cụ
đắc lực cho sự phát triển của đất nước. 2
Do đó, nghiên cứu và tìm hiểu “Quy định đạo đức nghề nghiệp của người
làm báo Việt Nam” là việc làm cần thiết và thiết thực đối với các nhà báo và các
sinh viên ngành báo chí. Điều này không chỉ nâng cao nhận thức về vai trò và
trách nhiệm của những người làm báo trong việc bảo vệ sự thật, mà còn góp
phần xây dựng nền tảng đạo đức nghề nghiệp vững chắc. Nhận thức được tầm
quan trọng này, chúng em đã tiến hành nghiên cứu đề tài để làm rõ nội dung
Điều 3 trong Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam. Cụ
thể, điều này yêu cầu nhà báo phải “hành nghề trung thực, khách quan, công
tâm” và từ đó liên hệ với thực tiễn báo chí tại Việt Nam.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài này tập trung vào nghiên cứu những yêu cầu về đạo đức của các
nhà báo, người làm báo Việt Nam dựa trên Điều 3 trong Quy định đạo đức nghề
nghiệp của người làm báo Việt Nam. Cụ thể, điều này yêu cầu nhà báo phải
“hành nghề trung thực, khách quan, công tâm”. Các phóng viên, nhà báo, biên
tập viên - những các nhân trực tiếp tham gia vào các hoạt động báo chí.
2.2.Pham vị nghiên cứu:
Phạm vi nghiên cứu về mặt không gian: Những quy định về đạo đức
của các nhà báo tại Việt Nam.
Phạm vị nghiên cứu về nội dung: Điều 3 trong Quy định đạo đức nghề
nghiệp của người làm báo Việt Nam yêu cầu nhà báo phải: “Hành nghề trung
thực, khách quan, công tâm”. Thực trạng, nguyên nhân và giải pháp thực hiện
quy định “Hành nghề trung thực, khách quan, công tâm”.
2.3.Khách thể nghiên cứu:
Khách thể nghiên cứu bao gồm những người làm báo tại Việt Nam (Hội
viên Hội nhà báo Việt Nam; những người được cấp Thẻ Nhà báo; người chưa
được cấp Thẻ Nhà báo đang làm việc tại các cơ quan báo chí; những người hoạt
động trong lĩnh vực báo chí nói chung); phóng viên, biên tập viên, người làm truyền thông.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1.Mục đích nghiên cứu:
Phân tích, tìm hiểu, làm sáng tỏ Điều 3 của Quy định đạo đức nghề
nghiệp của người làm báo Việt Nam yêu cầu nhà báo phải: “Hành nghề trung
thực, khách quan, công tâm”. Đánh giá thực trạng việc thực hiện các quy định
trên. Từ đó đưa ra giải pháp để thực hiện quy định đó một cách hiệu quả nhất. 3
Đồng thời tìm hiểu, liên hệ với thực tiễn đạo đức nghề báo ở Việt Nam tình hình hiện nay.
3.2.Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên cần giải quyết được những vấn đề.
Trước hết, xây dựng hệ thống các khái niệm và lý thuyết liên quan đến báo chí
và đạo đức báo chí. Bên cạnh đó, làm rõ được Điều 3 của Quy định đạo đức
nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam yêu cầu nhà báo phải: “Hành nghề
trung thực, khách quan, công tâm”. Đồng thời, tìm hiểu, đánh giá và nêu rõ
thực trạng về “Hành nghề trung thực, khách quan, công tâm” của nhà báo Việt
Nam hiện nay. Cuối cùng, chỉ ra nguyên nhân, thách thức, các ưu điểm và
nhược điểm của việc thực hiện các quy định đạo đức nghề báo ở Việt Nam từ
đó đề xuất, đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao đạo đức nghề báo. 4. Kết cấu đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, đề tài gồm 4 chương như sau:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam
Chương 2: Điều 3 trong Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm
báo Việt Nam yêu cầu nhà báo phải: “Hành nghề trung thực, khách quan, công tâm”
Chương 3: Thực trạng về “Hành nghề trung thực, khách quan, công
tâm” của nhà báo Việt Nam
Chương 4: Giải pháp nâng cao đạo đức nghề nghiệp nhà báo Việt Nam 4 B. Nội dung
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về đạo đức nghề nghiệp
của người làm báo Việt Nam
1. Mô it số khái niê im 1.1. Báo chí
Từ những khái niê ~m theo từng thời đại về báo chí, có thể rút ra tóm tắt
về định nghĩa chung về báo chí như sau: “Báo chí là mô ~t trong những phương
tiê ~n truyền thông đại chúng dùng để truyền đạt thông tin về các vấn đề, sự kiê ~n
đã đang và sẽ diễn ra trong đời sống xã hô ~i mô ~t cách nhanh chóng, chính xác và
trung thực nhất đến mọi công chúng. Mô ~t số loại hình báo chí có tính tương tác
đa chiều, truyền đạt thông tin nhanh chóng tức thì đến dông đảo công chúng bạn
đọc, là mọt hoạt đô ~ng chính trị - xã hô ~i, là công cụ tuyên truyền của Đảng, Nhà
nước và các tổ chức khác, ngoài ra báo chí còn là diễn đàn của nhân dân”.
1.2 Đạo đức báo chí
Đạo đức báo chí là hệ thống các nguyên lý và chuẩn mực đạo đức mà
những người làm báo cần tuân thủ trong quá trình thu thập, xử lý và công bố
thông tin. Đạo đức báo chí yêu cầu người làm báo phải trung thực, chính xác,
công bằng và tôn trọng quyền lợi của công chúng. Điều này bao gồm việc
không bịa đặt, xuyên tạc thông tin, không lạm dụng báo chí để phục vụ lợi ích
cá nhân hay tổ chức, và luôn bảo vệ nhân phẩm, quyền riêng tư của các cá nhân.
Đạo đức báo chí cũng đề cập đến trách nhiệm xã hội của nhà báo trong việc duy
trì sự minh bạch và đáng tin cậy của thông tin truyền tải đến công chúng.
1.3 Đạo đức nghề làm báo
Đạo đức nghề làm báo là những nguyên tắc và chuẩn mực ứng xử mà các
nhà báo, biên tập viên, phóng viên, và tất cả những người tham gia vào quá
trình sản xuất báo chí phải tuân thủ. Đạo đức nghề làm báo không chỉ liên quan
đến việc phản ánh sự thật một cách chính xác mà còn bao gồm việc bảo vệ
quyền lợi của công chúng và tôn trọng nhân phẩm của các cá nhân. Các nguyên
tắc cơ bản của đạo đức nghề báo bao gồm sự trung thực, công bằng, không thiên
vị, không lạm dụng thông tin để gây ảnh hưởng không chính đáng, và đảm bảo
tính khách quan trong việc cung cấp thông tin. Đạo đức nghề làm báo cũng yêu
cầu các nhà báo phải có trách nhiệm đối với xã hội, đảm bảo thông tin họ cung
cấp có lợi cho cộng đồng và không gây ra những tác động tiêu cực. Đây là
chuẩn mực ứng xử cụ thể , không chỉ liên quan đến cách thức thu thâ ~p và xử lí
thông tin mà còn bao hàm cả cách thức nhà báo thực hiê ~n , trình bày thông tin
và các trách nhiê ~m pháp lý đối với tác phẩm của mình. Đạo đức nghề làm báo là 5
yếu tố cần thiết để duy trì sự tin tưởng của công chúng vào báo chí, đảm bảo
báo chí thực sự là công cụ phục vụ lợi ích chung, bảo vê ~ công lý và phát triển xã hô ~i.
2. Lịch sk phát triển của đạo đức nghề báo Viê it Nam
Đạo đức nghề báo ở Việt Nam đã có sự phát triển và thay đổi qua các thời
kỳ lịch sử, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các biến động chính trị, xã hội, cũng
như sự phát triển của báo chí quốc gia. Quá trình này diễn ra qua các giai đoạn
từ thời kỳ trước cách mạng, trong kháng chiến, cho đến giai đoạn đổi mới và hiện đại.
2.1 Thời kỳ trước cách mạng và trong giai đoạn kháng chiến
Trước Cách mạng Tháng Tám 1945, báo chí Việt Nam chịu sự chi phối
của các thế lực thực dân và phong kiến. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, một số
tờ báo đã góp phần không nhỏ vào công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và
phản ánh các vấn đề xã hội. Trong hoàn cảnh đó, đạo đức nghề báo chủ yếu tập
trung vào việc phản ánh sự thật, khơi dậy lòng yêu nước, cũng như đấu tranh
chống lại sự áp bức, bất công. Những người làm báo trong giai đoạn này phải
đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, và họ buộc phải hy sinh để bảo vệ sự
thật và sự nghiệp cách mạng.
Trong suốt thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1945 -1954) và kháng chiến
chống Mỹ (1954 -1975), đạo đức nghề báo trở thành yếu tố then chốt, mang tính
chính trị rõ rệt. Các nhà báo và phóng viên không chỉ làm nhiệm vụ đưa tin mà
còn phải tham gia vào việc tuyên truyền, giáo dục lòng yêu nước, bảo vệ chính
quyền cách mạng và dân tộc. Đạo đức nghề báo trong giai đoạn này gắn liền với
sự trung thành với Đảng và Nhà nước, không ngừng đấu tranh vì mục tiêu cách
mạng, giữ vững niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng.
2.2 Thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xo hội và sau năm 1975
Sau năm 1975, khi đất nước thống nhất, đạo đức nghề báo bắt đầu chuyển
hướng với mục tiêu xây dựng một xã hội chủ nghĩa và phát triển đất nước. Báo
chí lúc này chủ yếu phục vụ cho công cuộc xây dựng xã hội mới, thúc đẩy phát
triển kinh tế, văn hóa, và bảo vệ an ninh quốc gia. Đạo đức nghề báo thời kỳ
này tiếp tục nhấn mạnh vào việc phản ánh đúng các vấn đề xã hội theo quan
điểm của Đảng, đồng thời duy trì sự ổn định và đoàn kết quốc gia. Trong giai
đoạn này, mặc dù báo chí đã có những thành tựu lớn, nhưng cũng có lúc các quy
tắc đạo đức bị xem nhẹ trong việc phục vụ lợi ích chính trị. Một số nhà báo bị 6
yêu cầu phải tuân thủ theo những chỉ đạo chính trị mà không luôn giữ được sự
độc lập và khách quan trong tác phẩm của mình.
2.3. Thời kỳ đổi mới (1986 – nay)
Giai đoạn đổi mới từ năm 1986 đã mang đến những thay đổi sâu sắc đối
với báo chí và đạo đức nghề báo ở Việt Nam. Chính sách mở cửa và cải cách
kinh tế đã tạo ra môi trường cạnh tranh mới cho báo chí, đồng thời cũng làm
xuất hiện những vấn đề mới về đạo đức nghề báo. Trong bối cảnh xã hội thay
đổi mạnh mẽ, báo chí phải đối mặt với nhiều thử thách, bao gồm vấn đề bảo vệ
thông tin đúng đắn, chống lại các thông tin sai lệch, và đảm bảo tính khách quan
trong việc phản ánh các sự kiện.
Đạo đức nghề báo trong giai đoạn này được nhấn mạnh bởi yêu cầu về sự
minh bạch, chính xác và công bằng trong thông tin. Các nhà báo phải chú trọng
đến việc giữ gìn uy tín, trung thực và tránh các hiện tượng như đưa tin sai sự
thật, xuyên tạc thông tin, hoặc phục vụ lợi ích nhóm. Đặc biệt, trong giai đoạn
đổi mới, với sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông điện tử và
mạng xã hội, vấn đề đạo đức nghề báo lại càng trở nên phức tạp và đòi hỏi sự
nâng cao ý thức nghề nghiệp của những người làm báo.
2.4. Thách thức trong bối cảnh xo hội và truyền thông hiện đại
Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông, báo
chí Việt Nam ngày nay phải đối mặt với nhiều thách thức mới về đạo đức nghề
báo. Cùng với sự bùng nổ của mạng xã hội, thông tin không chính thức và tin
giả tràn lan, người làm báo phải hết sức cẩn trọng trong việc cung cấp thông tin,
xác minh nguồn tin và bảo vệ tính trung thực của các tác phẩm báo chí. Đạo đức
nghề báo trong bối cảnh hiện đại yêu cầu các nhà báo và các cơ quan báo chí
không chỉ chú trọng đến chất lượng nội dung mà còn phải đặc biệt quan tâm đến
trách nhiệm xã hội. Các vấn đề như việc chống tin giả, bảo vệ quyền riêng tư,
đảm bảo sự công bằng và bảo vệ nhân phẩm trong thông tin là những yêu cầu quan trọng.
Như vâ ~y, lịch sử phát triển của đạo đức nghề báo ở Việt Nam phản ánh
sự thay đổi và thích nghi của báo chí với những biến động trong xã hội và chính
trị. Mặc dù trải qua nhiều thời kỳ với những mục tiêu và yêu cầu khác nhau, đạo
đức nghề báo ở Việt Nam luôn gắn liền với mục tiêu phục vụ lợi ích chung, bảo
vệ sự thật và phát triển xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh truyền thông hiện đại,
việc duy trì và nâng cao đạo đức nghề báo là một thách thức lớn, đòi hỏi sự nỗ
lực không ngừng của mỗi người làm báo và cả toàn ngành. 7
3. Nguyên lý cơ bản trong đạo đức nghề báo
Đạo đức nghề báo được xây dựng trên các nguyên lý cơ bản nhằm đảm
bảo tính chuyên nghiệp và giá trị nhân văn trong hoạt động báo chí. Trước tiên,
nhà báo phải tôn trọng sự thật, phản ánh thông tin chính xác, đầy đủ và không
xuyên tạc, đảm bảo tính minh bạch và trung thực. Tính khách quan và công
bằng cũng là nguyên tắc cốt lõi, yêu cầu nhà báo không thiên vị hay bị chi phối
bởi cảm xúc cá nhân hoặc áp lực từ bên ngoài. Đồng thời, nhà báo phải tôn
trọng quyền con người, không xâm phạm đời tư, danh dự và nhân phẩm của cá
nhân hay tổ chức. Trong bối cảnh xã hội hiện đại, báo chí cần hướng tới trách
nhiệm xã hội, góp phần xây dựng một cộng đồng văn minh và tiến bộ, đồng thời
đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực, thúc đẩy giá trị tích cực.
Bên cạnh đó, người làm báo phải giữ vững tính độc lập, không để lợi ích
chính trị, kinh tế hay cá nhân ảnh hưởng đến nội dung thông tin, đồng thời
không lạm dụng nghề nghiệp để trục lợi. Việc bảo vệ và phát huy sự trong sáng
của ngôn ngữ báo chí cũng là trách nhiệm quan trọng nhằm nâng cao văn hóa
ngôn ngữ trong xã hội. Cuối cùng, tuân thủ pháp luật và các quy định đạo đức
nghề nghiệp là yếu tố không thể thiếu, giúp báo chí hoạt động đúng chuẩn mực,
giữ vững lòng tin từ công chúng và góp phần bảo vệ sự ổn định, phát triển xã
hội. Những nguyên lý này là kim chỉ nam cho nhà báo, đảm bảo họ thực hiện tốt
sứ mệnh của mình trong việc cung cấp thông tin và phục vụ cộng đồng.
4. Đạo đức báo chí trong bối cảnh xo hô ii và truyền thông hiê in đại
Trong bối cảnh xã hô ~i và truyền thông hiê ~n đại , đạo đức báo chí đang
đối mă ~t với nhiều thách thức mới, đòi hỏi sự thích nghi và nâng cao trách nhiê ~m
của người làm báo. Mặc dù đạo đức nghề báo l
à một yếu tố không thể thiếu,
những việc tuân thủ các nguyên tắc này trong thời đại số không phải là điều dễ
dàng. Thách thức lớn nhất chính là đảm bảo tính chính xác của thông tin. Trong
khi “tin tức giả” và thông tin sai lệch đang hoành hành, việc kiểm chứng và duy
trì sự trung thực trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Với bùng nổ của mạng xã
hô ~i và các nền tảng tuyên truyền số, số lượng thông tin khổng lồ và không kiểm
chứng lan truyền nhanh chóng, điều này dẫn đến thông tin sai lê ~ch. Sự phát triển
của công nghê ~ và Internet khiến quyền riêng tư bị xâm phạm, có nguy cơ tạo ra
hiê ~u ứng tiêu cực gây hoang mang dư luâ ~n bằng những tin giả, công kích cá
nhân vì lợi ích bản thân. Hơn nữa, sự cạnh tranh trong ngành báo chí hiê ~n đại
khiến các nhà báo dễ bị lôi cuốn vào xu hướng “ câu view”, chạy theo tin nóng
mà không cần đảm bảo chất lượng. Từ những thách thức mà nhà báo phải đối 8
mă ~t trong bối cảnh xã hô ~i và truyền thông xã hô ~i hiê ~n đại, cần có những giải
pháp cho vấn đề đạo đức cho người làm báo.
5. Các chuẩn mực đạo đức báo chí ở Việt Nam
Vào ngày 15/12/2016, Hội nghị lần thứ V Ban Chấp hành Hội Nhà báo
Việt Nam đã thảo luận và thông qua 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp cho
người làm báo Việt Nam. Ngày 16/12/2016, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã
ký Quyết định số 483/QĐ-HNBVN ban hành Quy định này, có hiệu lực từ ngày
1/1/2017. Những quy định này không chỉ thể hiện trách nhiệm của người làm
báo mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng báo chí Việt
Nam, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc quy chuẩn hoá hành vi nghề
nghiệp của nhà báo tại Việt Nam. Nội dung 10 quy định đạo đức nghề nghiệp
của người làm báo bao gồm :
Điều 1: Trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt
Nam XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; vì lợi ích của
đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân; góp phần nâng cao uy tín, vị thế Việt
Nam trên trường quốc tế.
Điều này không chỉ thể hiện trách nhiệm công dân mà còn khẳng định vai
trò của người làm báo trong việc định hướng và hỗ trợ các chủ trương, chính
sách của Đảng. Sự trung thành này yêu cầu nhà báo phải đặt lợi ích của đất
nước và hạnh phúc của nhân dân lên hàng đầu, từ đó phản ánh đúng đắn và đầy
đủ những nguyện vọng của nhân dân. Thông qua việc cung cấp thông tin chính
xác và kịp thời về các vấn đề xã hội, kinh tế và chính trị, báo chí góp phần nâng
cao uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Như vậy, trung thành với
sự nghiệp xây dựng Tổ quốc không chỉ là một nguyên tắc đạo đức mà còn là
một nghĩa vụ thiêng liêng, đòi hỏi mỗi nhà báo phải thấu hiểu và thực hiện một cách nghiêm túc.
Điều 2: Nghiêm chỉnh thực hiện Hiến pháp, Luật Báo chí, Luật bản
quyền và các quy định của pháp luật. Thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích; nội
quy, quy chế của cơ quan báo chí nơi công tác.
Điều 2 trong Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam yêu
cầu các nhà báo nghiêm chỉnh thực hiện Hiến pháp, Luật Báo chí, Luật bản
quyền và các quy định pháp luật khác, thể hiện một nguyên tắc cơ bản trong 9
hoạt động báo chí, đó là tuân thủ pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của
công dân và đảm bảo tính minh bạch, chính xác trong thông tin mà báo chí cung cấp.
Trước hết, việc thực hiện nghiêm chỉnh Hiến pháp và Luật Báo chí là
điều kiện tiên quyết để đảm bảo rằng hoạt động báo chí diễn ra trong khuôn khổ
pháp luật, từ đó xây dựng một môi trường thông tin lành mạnh và công bằng.
Điều này không chỉ bảo vệ quyền tự do ngôn luận mà còn tạo điều kiện cho việc
phát triển một nền báo chí chuyên nghiệp và uy tín. Đồng thời, việc tuân thủ các
quy định pháp luật còn giúp người làm báo tránh khỏi những rủi ro pháp lý, bảo
vệ bản thân và tổ chức báo chí nơi họ công tác. Trong bối cảnh hiện nay, khi
thông tin và truyền thông đang ngày càng trở nên phức tạp, khó lường thì việc
nắm vững các quy định pháp luật là rất cần thiết để tránh những sai sót có thể
dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Điều 3: Hành nghề trung thực, khách quan, công tâm, không vụ lợi.
Bảo vệ công lý và lẽ phải. Không làm sai lệch, xuyên tạc, che giấu sự thật,
gây chia rẽ, kích động xã hội, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tình
đoàn kết, hữu nghị giữa các quốc gia, dân tộc.
Điều này không chỉ là một nguyên tắc đạo đức, mà còn là nền tảng cho sự
phát triển bền vững của nghề báo, nhằm đảm bảo rằng thông tin được cung cấp
đến công chúng là chính xác, công bằng và đáng tin cậy.
Trước hết, trung thực trong báo chí là yếu tố then chốt để xây dựng lòng
tin từ phía công chúng. Nhà báo có trách nhiệm phản ánh sự thật một cách chính
xác và đầy đủ, không được bóp méo hay xuyên tạc thông tin. Sự trung thực giúp
củng cố uy tín của cá nhân nhà báo cũng như cơ quan báo chí, tạo dựng một
môi trường thông tin minh bạch. Trong bối cảnh ngày nay, khi mà thông tin giả
mạo và tin tức sai lệch đang ngày càng gia tăng, việc duy trì sự trung thực càng
trở lên quan trọng hơn bao giờ hết.
Đồng thời, người làm báo cần phải đảm bảo rằng thông tin được trình bày
một cách công bằng, không bị ảnh hưởng bởi quan điểm cá nhân hay lợi ích
riêng. Điều này đòi hỏi nhà báo phải có cái nhìn đa chiều về vấn đề, lắng nghe
và phản ánh ý kiến của nhiều bên liên quan. Tính khách quan không chỉ giúp
tạo ra nội dung đáng tin cậy mà còn nâng cao giá trị của báo chí như một công
cụ thông tin phục vụ cho cộng đồng. 10
Tính công tâm đóng một vai trò quan trọng trong đạo đức, phẩm chất của
người làm báo. Người làm báo không chỉ đơn thuần là người truyền tải thông
tin, mà còn có trách nhiệm lên tiếng cho những người yếu thế, phê phán các
hành vi vi phạm quyền lợi của công dân. Sự công tâm này không chỉ thể hiện
trong các bài viết mà còn trong cách thức tiếp cận và xử lý thông tin. Nhà báo
cần phải có sự nhạy bén và tinh tế để phân tích các vấn đề xã hội, từ đó đưa ra
những nhận định đúng đắn, khách quan.
Cuối cùng, việc không vụ lợi trong nghề báo là một yêu cầu thiết yếu
nhằm bảo vệ sự trong sạch của nghề. Nhà báo cần phải tránh xa các cám dỗ từ
lợi ích cá nhân hay nhóm và luôn đặt lợi ích cộng đồng lên hàng đầu. Điều này
không chỉ giúp bảo vệ uy tín của cá nhân mà còn của cả ngành báo chí, đặc biệt
trong bối cảnh kinh tế thị trường như hiện nay.
Điều 4: Nêu cao tinh thần nhân văn, tôn trọng quyền con người.
Không xâm phạm đời tư, làm tổn hại danh dự, nhân phẩm, lợi ích hợp pháp
của tổ chức và cá nhân.
Tôn trọng quyền con người có nghĩa là người làm báo phải nhận thức và
tôn trọng các quyền cơ bản của mỗi cá nhân, bao gồm quyền tự do ngôn luận,
quyền riêng tư, và quyền được bảo vệ danh dự. Điều này đòi hỏi nhà báo phải
cân nhắc kỹ lưỡng trước khi công bố thông tin liên quan đến cá nhân, nhất là
trong những trường hợp nhạy cảm như các vụ việc liên quan đến tội phạm, bạo
lực gia đình hay các vấn đề xã hội nhức nhối. Việc bảo vệ quyền con người
không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là một nghĩa vụ đạo đức của người làm báo.
Đồng thời, không xâm phạm đời tư là một phần quan trọng trong việc
đảm bảo sự tôn trọng đối với cá nhân. Nhà báo cần phải thận trọng khi đưa ra
thông tin liên quan đến đời sống cá nhân của người khác, đặc biệt là những
thông tin có thể gây tổn hại đến danh dự và nhân phẩm của họ. Việc xâm phạm
đời tư có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ cho cá nhân bị
xâm phạm mà còn ảnh hưởng xấu đến uy tín của cơ quan báo chí và nghề báo nói chung.
Đặc biệt, việc tôn trọng quyền con người và đời tư còn phản ánh một nền
báo chí nhân văn, nơi mà thông tin được sử dụng để nâng cao nhận thức và hỗ
trợ những người không có tiếng nói. Nhà báo có thể sử dụng tiếng nói của mình 11
để lên tiếng cho những người yếu thế, đồng thời phê phán những hành vi vi
phạm đến quyền con người.
Điều 5: Chuẩn mực và trách nhiệm khi tham gia mạng xã hội và các
phương tiện truyền thông khác.
Trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển nhanh chóng, mạng xã hội
đã trở thành một công cụ thiết yếu trong việc truyền tải và phản ánh thông tin.
Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đi kèm với nhiều thách thức và rủi ro, đặc biệt
đối với những người làm báo. Điều này yêu cầu nhà báo phải hành động với
tính trung thực và khách quan, đồng thời tôn trọng quyền lợi và danh dự của cá
nhân, tổ chức. Việc chia sẻ thông tin cần được thực hiện một cách có trách
nhiệm, đảm bảo rằng thông tin đã được kiểm chứng và có nguồn gốc rõ ràng,
nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân và góp phần xây dựng một cộng
đồng thông tin lành mạnh. Hơn nữa, việc duy trì các chuẩn mực này không chỉ
nâng cao uy tín của ngành báo chí mà còn giúp giảm thiểu tình trạng thông tin
sai lệch, từ đó củng cố lòng tin của công chúng vào nghề báo.
Điều 6: Bảo vệ bí mật quốc gia, bí mật nguồn tin theo quy định của pháp luật.
Chuẩn mực đạo đức này không những thể hiện trách nhiệm của người
làm báo trong việc tuân thủ các quy định pháp lý mà còn phản ánh sự tôn trọng
đối với an ninh quốc gia và quyền riêng tư của cá nhân. Trong bối cảnh thông
tin ngày càng phong phú và đa dạng, việc bảo vệ bí mật nguồn tin trở nên cực
kỳ quan trọng, đặc biệt là khi thông tin nhạy cảm có thể ảnh hưởng đến lợi ích
quốc gia hoặc an ninh cộng đồng. Người làm báo cần phải có khả năng phân
biệt giữa thông tin công khai và thông tin bí mật, đồng thời xử lý thông tin một
cách thận trọng và có trách nhiệm. Việc tiết lộ thông tin bí mật không chỉ vi
phạm pháp luật mà còn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ
cho cá nhân mà còn cho toàn xã hội.
Điều 7: Đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp.
Đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp không chỉ thể hiện tinh thần đồng đội mà
còn góp phần xây dựng một môi trường làm việc tích cực, nơi mà các nhà báo
có thể hỗ trợ lẫn nhau để phát triển nghề nghiệp và nâng cao chất lượng thông
tin. Sự đoàn kết giữa các nhà báo giúp tạo ra một cộng đồng vững mạnh,
khuyến khích sự chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và tài nguyên, từ đó nâng cao 12