lOMoAR cPSD| 53331727
*Bối cảnh ra đời 1 .Trường phái HĐH
~ Mỹ trở thành cường quốc. Vươn lên trở thành một quốc gia
lãnh đạo thực hiện kế hoạch Marshall để tái thiết Tây Âu
trong thời kì hậu chiến.
~ Sự lớn mạnh của quốc tế cộng sản trở thành đối trọng với
các nước tư bản phương Tây và Bắc Mỹ đã chia thế giới thành
hai cực cạnh tranh nhau trong việc vươn tầm ảnh hưởng của
mình lên phạm vi toàn cầu.
~ Sự ra đời của các quốc gia non trẻ khát khao tìm kiếm con
đường phát triển kinh tế và tăng cường sự độc lập chính trị.
2 .Trường phái Sự phụ thuộc
~ Trường phái sự phụ thuộc đầu tiên xuất hiện ở Mỹ Latinh
như là một phản ứng để việc phá sản của các chương trình của
Ủy ban Kinh tế của Liên Hợp Quốc cho châu Mỹ La tinh (
ECLA) vào những năm 1960. Tuy nhiên, rất nhanh chóng, sự
mở rộng về kinh tế trong những năm 50 đã chuyển thành trì
trệ kinh tế. Trong những năm 60, Mỹ Latinh đã bị cản trở phát
triển bởi nạn thất nghiệp, lạm phát, mất giá tiền tệ, suy giảm
về thương mại, và các vấn đề kinh tế khác.
~ Sự sụp đổ của chế độ phổ biến và thành lập các chế độ đàn
áp quân sự và độc đoán đã kéo theo các cuộc biểu tình diến ra
rất phổ biến. Không cần phải nói, nhiều nhà nghiên cứu Mỹ
Latinh đã thất vọng. Họ thất vọng với chương trình hiện đại
hóa của ECLA và trường hiện đại hóa của Mỹ đã không thể
giải thích được tình trạng trì trệ kinh tế, đàn áp chính trị, và
khoảng cách ngày càng lớn giữa các nước giàu và người lOMoAR cPSD| 53331727
nghèo. Trường phụ thuộc cũng là một hệ quả sinh ra từ cuộc
khủng hoảng của chủ nghĩa Mác chính thống trong tiếng Latin Ameica trong thập niên 60.
~ Trường phái sự phụ thuộc bắt nguồn từ châu mỹ la tinh sau
đó đã nhanh chóng lây lan đến Bắc Mỹ. Andre Gunder Frank ,
người đã nảy ra ý tưởng này ở mỹ Latinh trong những tháng
đầu năm 1960, là phương tiện phổ biến những ý tưởng của
trường sự phụ thuộc vào thế giới nói tiếng Anh.
3 .Trường phái Hệ thống thế giới
~ Vào giữa những năm 1970 song song tồn tại hai hệ tư tưởng
trường phái “Hiện đại hóa” và trường phái “ Sự phụ thuộc”
trái ngược và luôn đấu tranh với nhau.
~ Các nhà khoa học chưa giải thích được nhiều hiện tượng
phát triển của các nước thế giới thứ ba (TGT3): + Sự tăng
trưởng đáng kinh ngạc về kinh tế ở Đông Á.
+ Xảy ra cuộc khủng hoảng trong học thuyết chính trị và kinh tế ở các nước XHCN.
+ Có sự phê phán CNTB kiểu Mỹ.
=> Wallerstein đã phát triển một hệ thống triển vọng cho thế giới. *Nội dung 1 .Trường phái HĐH
~ Lý thuyết hiện đại hóa cho rằng:
+ Các xã hội truyền thống sẽ phát triển khi họ áp dụng các
thực hành hiện đại hơn. lOMoAR cPSD| 53331727
+ Các tín ngưỡng tôn giáo truyền thống và các đặc điểm
văn hóa thường trở nên ít quan trọng hơn khi quá trình hiện
đại hóa diễn ra. ~ Lý thuyết xem xét:
+ Yếu tố bên trong của một quốc gia >< giả định rằng với sự hỗ trợ
+ Các quốc gia "truyền thống" -> các quốc gia phát triển hơn.
+ Xác định biến số xã hội -> tiến bộ xã hội và phát triển các xã hội
+ Tìm cách giải thích quá trình tiến hóa xã hội .
+ Nhấn mạnh vào thay đổi, những phản ứng đối với sự thay đổi đó.
+ Các động lực bên trong, đề cập đến các cấu trúc xã hội và
văn hóa, sự thích ứng của các công nghệ mới. Khái niệm hiện
đại hóa được hiểu theo ba nghĩa khác nhau: Thứ nhất
Sự phát triển nội tại của Tây Âu và Bắc Mỹ => Kỷ nguyên mới của châu Âu. Thứ hai
Quá trình các quốc gia không thuộc nhóm các quốc gia đầu
tiên nhắm đến để đuổi kịp họ. Thứ ba
Là một quá trình lâu dài, thông qua cải cách và đổi mới,
chuyển đổi sang xã hội hậu công nghiệp.
2 .Trường phái Sự phụ thuộc lOMoAR cPSD| 53331727
~ Phương pháp nghiên cứu: Đơn vị phân tích là các nước Thế
giới thứ ba với các nước phương Tây.
~ Quá trình lịch sử tạo ra sự phát triển của nước phương Tây
cũng đồng thời tạo ra sự kém phát triển trong các vệ tinh Thế giới thứ ba.
~ Sự bóc lột của các nước phát triển chính là nguyên nhân dẫn
đến sự kém phát triển ở các nước Thế giới thứ ba càng có
quan hệ chặt chẽ với các nước phát triển thì các nước Thế giới
thứ ba càng khó thoát khỏi sự kém phát triển. ~ Tiếp cận:
+ Kinh tế: Frank - Sự phát triển của các nước kém phát triển;
Dos Santos (1971); Gold (1986); Evans (1983) + Chính trị: Amin (1976)
+ Lịch sử - cấu trúc: Cardoso (1973); O’Donnell (1978)
3 . Trường phái Hệ thống thế giới ~ Nền tảng lý thuyết
+ Giai đoạn đầu: Chủ nghĩa Marxit mới( Trường phái Sự phụ thuộc)
+ Giai đoạn sau: Trường phái Annales Pháp ~ Quan điểm
+ Wallerstein cho rằng: môt hệ
thống thế giới là mộ t
cấu trúc ̣ đa văn hóa, có sự phân công lao đông.̣
+ Cấu trúc quan trọng nhất của hệ thống hiện nay trên thế
giới là một hệ thống liên kết giữa lõi và ngoại vi. ~ Cách tiếp cận + Thông qua bối cảnh. lOMoAR cPSD| 53331727
+ Thông qua khái niệm hệ thống Thế Giới.
+ Thông qua nghiên cứu, ứng dụng và triển vọng. + Thông qua các nguồn. ~ Phương pháp tiếp cận
+ Trên nguyên tắc khoa học xã hội
+ Trên nguyên tắc lịch sử và khoa học xã hội
+ Trên danh nghĩa của chủ nghĩa tư bản + Trên sự tiến bộ
+ Hệ thống xã hội so với lịch sử
*Những hàm ý chính sách 1 .Trường phái HĐH
~ Giải thích sự đối lập về quyền lực giữa xã hội truyền thống
và xã hội hiện đại ( Tipps 1973).
~ Mỹ được đại diện của hiện đại, tiên tiến >là truyền thống và lạc hậu.
=> Những quốc gia đi sau nên hướng theo những quốc gia đi
trước( Như Mỹ) để học tập.
~ Đa định nghĩa chủ nghĩa xã hội là mối đe dọa đối với các
nước Thế giới thứ ba trong quá trình hiện đại hóa, nên đi theo
con đường mà nước tư bản phương Tây và Mỹ đã đi qua.
2 .Trường phái Sụ phụ thuộc
~ Định nghĩa lại thuật ngữ “Sự phát triển” sự phát triển: lOMoAR cPSD| 53331727
+ Không chỉ chú trọng vào phát triển công nghiệp, tăng sản lượng và năng suất.
+ Phát triển phải gắn liền với cải thiện đời sống cho tất cả
người dân ở các nước Thế giới thứ ba.
~ Càng có nhiều quan hệ với các nước trung tâm (các nước
phát triển Phương Tây) thì các nước ngoại vi (các nước Thế
giới thứ ba) càng không có lợi cho sự phát triển của mình.
~ Các nước ngoại vi cần tự lực phát triển: Dựa vào nguồn lực
của mình, tự tìm ra con đường phát triển phù hợp, hướng tới
sự độc lập và tự chủ trong phát triển đất nước.
3 .Trường phái Hệ thống thế giới
~ Wallerstein cho rằng nên thay thế một thế giới phong trào
cấp mới, “một thế giới dân chủ, bình đẳng”.
+ Phát triển quốc gia cũng có thể là một mục tiêu của hầu hết các bang.
+ Mục tiêu của các phong trào quốc gia là để nắm bắt quyền lực nhà nước.
+ Kinh tế tự quan tâm của các quan chức nhà nước đã thúc
đẩy họ làm tăng trưởng kinh tế và gặt hái được những thành
công. Nhưng mặt khác, các mục tiêu bình đẳng nội bộ và lợi
ích của các tầng lớp nhân dân lại bị hy sinh.
*Ưu nhược điểm/hạn chế/những phê phán 1 .Trường phái HĐH
~ Phê phán phát triển theo chiều hướng phương Tây lOMoAR cPSD| 53331727
+ Thứ nhất: Những nhà nghiên cứu hiện đại hóa quá lạc quan.
+ Thứ hai: Câu hỏi về các giả thuyết dựa vào thuyết tiến hóa
về phương hướng phát triển.
=> Sự tin tưởng rằng các giá trị phương Tây là tiến bộ thực chất rất cảm tính.
+ Thứ ba: Việc tin tưởng vào một con đường phát triển duy
nhất đã tước đi những con đường phát triển khác cho các nước Thế giới thứ 3.
~ Phê bình với quan điểm “cần loại bỏ các giá trị truyền thống”
+ Các nước Thế giới thứ ba có hệ thống giá trị không đồng nhất, phức tạp.
+ Trong xã hội truyền thống, giá trị hiện đại luôn luôn tồn tại.
+ Các giá trị truyền thống đôi lúc lại giúp ích cho việc phát
huy quá trình hiện đại hóa.
+ Họ chỉ ra rằng những giá trị truyền thống luôn luôn có mặt
trong quá trình hiện đại hóa. ~ Phê bình về “phương pháp luận”
+ Các nhà nghiên cứu hiện đại hóa xây dựng các luận cứ của
họ ở một mức tổng quát cao và như vậy khó để biết được các
nghiên cứu của họ là cho quốc gia nào và ở thời kỳ lịch sử nào.
~ Phê phán về “ý thức hệ’
+ Theo quan điểm của các nhà tân Marxist, lý luận Trường
phái Hiện đại hóa cổ điển là một cuộc “Chiến tranh lạnh” về lOMoAR cPSD| 53331727
hệ ý thức nhằm biện minh cho sự can thiệp của Mỹ vào những
vấn đề của các nước.
~ Phê phán với vấn đề “ bỏ qua vấn đề thống trị của nước ngoài”
2 .Trường phái Sự phụ thuộc
~ Về phương pháp nghiên cứu:
+ Thiếu hàm lượng khoa học - Trường phái sự phụ thuộc chỉ
có trong lý thuyết hơn là xảy ra trong thực tế.
+ Chung chung và trừu tượng.
~ Về khái niệm của sự phụ thuộc:
+ Quá nhấn mạnh vào yếu tố bên ngoài, bỏ qua vai trò của
các yếu tố trong nước như mâu thuẫn giai cấp và cấu trúc nhà nước .
+ Cho rằng các nước đang phát triển không có khả năng tự
thoát khỏi sự phụ thuộc vào nước ngoài
+ Cố gắng tạo ra một bức tranh thiếu chính xác về sự bị động
của các nước Thế giới thứ ba. ~ Về hàm ý chính sách:
+ Sự phụ thuộc không hẳn đã bất lợi cho sự phát triển của các
nước Thế giới thứ ba.
+ Sự loại bỏ sự phụ thuộc vào các nước phát triển liệu có
đem lại sự phát triển cho các nước Thế giới thứ ba? Liệu các
nước Thế giới thứ ba khi thoát khỏi sự phụ thuộc vào các
nước phát triển có dễ phát triển hơn.
3 .Trường phái Hệ thống thế giới
~ Hệ thống thế giới không những nghiên cứu quan điểm vùng
ngoại vi các nước Thế giới thứ ba lạc hậu mà còn cả các nước lOMoAR cPSD| 53331727
tư bản tiên tiến, các nước xã hội chủ nghĩa mới, sự gia tăng,
phát triển và sụp đổ trong tương lai của nền kinh tế thế giới tư bản.
***So sánh 3 trường phái: HĐH, Sự
phụ thuộc và Hệ thống thế giới
Các khía Trường phái Trường phái Trường phái cạnh chính HĐH
Sự phụ thuộc Hệ thống thế giới Đơn
vị của sự Các quốc gia,
Cấp quốc gia Hệ thống thế
phân tích các vùng lãnh - nhà nước giới thổ
Phương pháp Dựa vào ý Lịch sử - cấu Lịch sử năng tưởng về
trúc động của hệ những hình
thống thế mẫu lý tưởng giới; Tính chu kì và xu
hướng phổ quát Lý thuyết cấu 2 cực: Cổ 2 cực: Trung
3 cực: Trung trúc điển - Hiện tâm - Ngoại tâm - Trung đại vi gian - Ngoại vi Hướng
phát Dẫn dắt các Sự phụ thuộc Các quốc gia triển quốc
gia non mang tính tất có thẻ tiến lên
trẻ đi theo yếu và nhìn hoặc thụt lùi con đường
chung là có trong sự vận của những
hại động của nền quốc gia đi kinh tế thế trước và nhìn giới chung là có lợi Trọng tâm
Sự phát triển Các nước Các nước nghiên
cứu của các nước ngoại vi ngoại vi, các lOMoAR cPSD| 53331727
Thế giới thứ nước trung ba gian và các nước trung tâm