Thần linh và các nữ thần môn lý luận văn học | Đại học Sư Phạm Hà Nội

 Thần linh và các nữ thần: Là những thực thể tối thượng, ngự trị ở một nơi
cao xa, được xem là những thực thể điều khiển thế giới.
- Sự phát triển quan niệm về thần linh: (Truy nguyên về nguồn gốc và
sự tiến bộ quan niệm về thần linh, chúng ta phải quay về thời đại khi mà các
nền văn minh đang còn trong thời kỳ trứng nước và khoa học vẫn chưa được
biết đến.) Con người thời tiền sử, do vì sợ hãi và ngưỡng phục những hiện
tượng thiên nhiên, đã tin vào nhiều vị thần linh và ma quỷ khác nhau. Họ đã
dùng những vị thần linh để hình thành nên tôn giáo của riêng mình. Tuỳ theo
khả năng hiểu biết và những hoàn cảnh khác nhau, những chủng người khác
nhau đã hình thành nên nhiều tôn giáo khác nhau của riêng mình.
- Ngay từ lúc khởi đầu đối với tín ngưỡng ý niệm về thần linh, Thượng
đế, con người đã tôn thờ và sùng bái nhiều vị thần khác nhau như thần cây,
thần sông, thần ánh sáng, thần mặt trời, thần giông, bão, gió và tất cả
những hiện tượng tự nhiên trên trái đất này. Những vị thần này có liên
hệ với nhau và mỗi vị đều có cùng bản chất hoạt động. Sau đó, con
người dần dần bắt đầu chuyển đổi những vị thần này, về mặt giới tính, hình
thức giống như những đặc điểm về vật lý cũng như tâm lý của con
người. Bản tính của con người là do các vị thần này quy định như: tình
thương yêu, giận hờn, ghen tuông, sợ hãi, kiêu căng, thù hận và những cảm
xúc tình cảm khác được tìm thấy trong con người. Từ tất cả những vị thần
này, dần dần người ta nhận thức rằng hiện tượng của vũ trụ không nhiều mà
chỉ có một hiện tượng mà thôi. Sự hiểu biết này dần dần đưa đến sự phát
triển tôn giáo nhất thần trong những thời đại gần đây.
- Mỗi vị thần đảm trách một phần của thế giới và quan tâm đến một lĩnh vực của đời sống loài người:
VD: Hy Lạp: + Zeus – thần bầu trời
+ Poseidon – thần biển cả
+ Hades – thần thống trị địa ngục và cái chết
+ Ares – thần chiến tranh
+ Aphrodite – nữ thần tình yêu
+ Hera – nữ thần hôn nhân và gia đình
+ Demeter – nữ thần sinh sản
+ Athena – nữ thần trí tuệ
+ Apollo – thần ánh sáng, âm nhạc, thơ ca
+ Artermis – thần săn bắn + Hephaestus – thần lửa + Hermes – thần đưa tin
+ Dionysus – thần rượu, tiệc tùng, hoan lạc
- Thần linh của các dân tộc cũng phổ biến tại các nơi khác (các nơi này thường
xuyên bị xâm chiến nên các thần linh của họ thường hình thành = kết hợp giữa các
thần chính thức của họ và các vị thần của dân tộc xâm lược) -> lấy ví dụ giúp t
- Dù một dân tộc có chấp nhận các vị thần linh hay không, thì các vị nam thần hay
nữ thần đều thể hiện mối quan hệ giữa nam và nữ giống như trong đời sống hằng
ngày: mỗi cộng đầu dòng lấy 1 ví dụ cụ thể giúp t
+ Xã hội mà phụ nữ phụ thuộc vào nam giới: Chúa trời thường mang nét nam
tính nhiều hơn. Kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, chăn thả gia súc – lĩnh vực
mà những người đàn ông là lực lượng lao động chính , họ sống xa gia đình nên khó quan tâm đến con cái.
+ Xã hội mà phụ nữ là lực lượng lao động chính: nữ thần lại có khuynh hướng
nổi bật, nam nữ tương đối bình đẳng và nam giới chăm lo cho con cái nhiều hơn.
Kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp hoặc tất cả mọi việc đều do phụ nữ đảm nhiệm.
VD: Người Do Thái, người của bộ lạc du mục ở Trung Đông miêu tả thần linh
của họ đầy vẻ nam tính của nam giới. (tại sao người của bộ lạc du mục lại miêu tả
thần linh của họ như vậy ?)
- Trong cộng đồng người Chăm Islam ở Nam Bộ (Việt Nam) phụ nữ là tín đồ Islam
chỉ được phép ngồi bên ngoài hành lang nhà nguyện của thánh đường để cầu
nguyện, họ phải mặc áo “mak thana” trắng (che kín người chỉ để lộ mặt), còn trong
nhà nguyện chỉ dành riêng cho nam giới hành lễ.
- Ở Việt Nam, nghi thức cúng đình chỉ dành cho nam giới, chỉ có nam giới mới
được tiếp xúc qua cúng kiếng với linh thần. Riêng phụ nữ thì chuyên trách thực
hiện các nghi thức ở miếu thờ nữ thần, như miếu Bà Chúa Xứ - tín ngưỡng thể hiện
dấu ấn giới rõ rệt nhất.
- Nữ thần là một khái niệm về một hình tượng thần thánh nữ tính, thường
được tôn vinh và thờ phụng trong các tôn giáo và văn hóa khác nhau trên thế giới.
- Các thành phần cấu thành của Nữ thần bao gồm một số đặc trưng chung như: o
Vẻ đẹp quyến rũ và sức mạnh vượt trội o
Tính nữ tính, ân cần và dịu dàng o
Tính chất thần thoại và huyền bí o
Liên kết với tự nhiên, các yếu tố thiên nhiên và đất đai o
Thường được hiện diện trong các bộ trang phục tôn vinh và sang trọng
- Đặc điểm chung của Nữ thần là sự tôn vinh và thờ phụng của con người, và
thể hiện các giá trị như tình yêu, sự sáng suốt, sức mạnh và tình mẫu tử.
- Nữ thần có vai trò quan trọng trong văn hóa và tôn giáo của nhiều dân tộc
trên thế giới. Trong các tôn giáo, Nữ thần thường được tôn vinh là một biểu
tượng của sự nữ tính, sức mạnh, sự sinh sản và sự bảo vệ. Nữ thần thường
được miêu tả là một nữ thần mẹ, đại diện cho sự sáng tạo và sinh sản của cuộc sống.
- Một số nữ thần trong tôn giáo: (giới thiệu qua) o
Nữ thần Isis (Ai Cập cổ đại) o
Nữ thần Athena (Hy Lạp cổ đại) o Nữ thần Kali (Hindu) o
Nữ thần Amaterasu (Nhật Bản) o Nữ thần Freyja (Bắc Âu)
- Các đặc điểm của nữ thần: o
Hình tượng: Hình tượng của Nữ thần được thể hiện qua nhiều hình
dáng và đặc trưng khác nhau. Tuy nhiên, có một số đặc điểm chung
được ghi nhận trong hầu hết các văn hóa và tôn giáo.
 Đặc điểm ngoại hình của Nữ thần thường được miêu tả là tươi
trẻ, xinh đẹp và quyến rũ.
 Họ thường được tượng trưng bằng những đường cong mềm
mại và vóc dáng thon gọn.
 Nữ thần thường có đôi mắt to và sáng, và thường được miêu tả
với nụ cười tươi và dịu dàng.
 Trang phục của Nữ thần cũng thường được miêu tả là rực rỡ và
lộng lẫy. Họ thường mặc những bộ váy dài và có họa tiết phức
tạp, thường được làm từ những vật liệu quý giá như vàng, bạc, ngọc trai và đá quý.
 Nữ thần cũng thường được trang bị những phụ kiện như vòng
đeo tay, khuyên tai, vàng tay và mặt nạ, tùy thuộc vào từng
truyền thống văn hóa và tôn giáo. o
Vai trò: Vai trò của Nữ thần trong các tôn giáo và văn hóa khác nhau
cũng khác nhau. Trong đa số các tôn giáo, Nữ thần được coi là một
biểu tượng của sự sinh sôi, sự phát triển, và sự hiện diện của Thiên
Chúa. Trong nhiều văn hóa, Nữ thần được coi là người bảo vệ môi
trường và thiên nhiên, và được tôn vinh và cầu nguyện để đảm bảo sự
bình an và sự phát triển của loài người. Nữ thần cũng được coi là biểu
tượng của sự tình yêu, sự sáng tạo, và sự thấu hiểu. Trong nhiều
trường hợp, Nữ thần được coi là một mẫu người lý tưởng, một người
phụ nữ mạnh mẽ và độc lập, một người mẹ yêu thương và chu đáo, và
một người bạn đồng hành trung thành và thông cảm. Với vai trò quan
trọng này, Nữ thần đã đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp con
người tìm kiếm sự cân bằng và hạnh phúc trong cuộc sống. o Các năng lực đặc biệt
 Sự sống lại: Một số nữ thần được cho là có khả năng tái sinh
hoặc sống lại sau khi chết. Ví dụ như nàng thần Osiris trong tín
ngưỡng Ai Cập cổ đại và nàng thần Persephone trong thần thoại
Hy Lạp. Sự sống lại này thường được liên kết với khả năng đại
diện cho sự tái sinh và sự thay đổi cho cuộc sống.
 Sự sinh sôi: Nhiều nữ thần được liên kết với sự sinh sôi và sự
phát triển. Ví dụ như nàng thần Demeter trong thần thoại Hy
Lạp và nàng thần Isis trong tín ngưỡng Ai Cập cổ đại. Họ được
coi là những nữ thần đại diện cho sự mẹ hiền và sự đồng cảm với sự sống.
 Sức mạnh thiên nhiên: Nhiều nữ thần được liên kết với các yếu
tố thiên nhiên, như nước, gió, đất và lửa. Ví dụ như nàng thần
Oshun trong tín ngưỡng Yoruba và nàng thần Pele trong truyền
thuyết Hawaii. Các nữ thần này thường được coi là có khả năng
kiểm soát và sử dụng các yếu tố thiên nhiên để thực hiện các mục đích của mình.
- Sự thay đổi của phong tục và tín ngưỡng liên quan đến Nữ thần (là một
chủ đề được quan tâm trong nghiên cứu văn hóa và tôn giáo. Trong các thời
kỳ và nền văn hóa khác nhau trên thế giới, các phong tục và tín ngưỡng liên
quan đến các Nữ thần đã thay đổi theo thời gian) o
Ở Ai Cập cổ đại, Isis là Nữ thần của tình yêu và gia đình, được tôn
vinh bởi đa số người dân. Trong thời kỳ La Mã cổ đại, Nữ thần Juno
được coi là bảo vệ của phụ nữ và hôn nhân. Tuy nhiên, khi đến thời
kỳ Trung Cổ, tôn giáo Cơ đốc giáo ra đời và Nữ thần bị xem như là
thần tượng tà dâm và tôn giáo này đã cố gắng đàn áp các tín đồ tôn thờ Nữ thần. o
Ở châu Á, phong tục và tín ngưỡng liên quan đến Nữ thần cũng đã có
sự thay đổi. Ở Nhật Bản, Amaterasu là Nữ thần mặt trời và được xem
là một trong những Nữ thần quan trọng nhất. Trong khi đó, ở Trung
Quốc, Quan Âm là Nữ thần của tình thương và được tôn vinh trong Phật giáo. o
Trong các nền văn hóa khác nhau, các phong tục và tín ngưỡng liên
quan đến Nữ thần cũng có sự khác biệt. Ví dụ, ở Ấn Độ, Lakshmi là
Nữ thần của sự giàu có và tài lộc, được tôn vinh trong các lễ hội
Diwali. Trong khi đó, ở Hy Lạp cổ đại, Nữ thần Athena là bảo vệ của
trí tuệ và chiến tranh, được tôn vinh trong các lễ hội tôn giáo. -
* Yếu tố giới trong tín ngưỡng Bà Chúa Xứ (xem xét phần này vì không gợi ra
nhiều trong mục này lắm)
- Philip Taylor (Tiến sĩ môn Nhân học, Đại học Quốc gia Úc) nhận xét tại sao có ít
nam giới tới lễ bái ở miếu Bà Chúa Xứ mà tuyệt đại đa số khách hành hương đến miếu chỉ là phụ nữ.
- Philip cho rằng những người phụ nữ đi hành hương miếu Bà Chúa Xứ thường
xuyên nhất chính là những người giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế đương đại. - Xét riêng về giới:
+ Bà Chúa Xứ là biểu tượng của người phụ nữ.
+ Bà là một trong những vị thần to lớn và linh thiêng nhất ở Nam Bộ, là tiêu biểu
cho vai trò quan trọng của phụ nữ trong xã hội ở địa phương.
+ Bà Chúa Xứ cũng là một biểu tượng tín ngưỡng do phụ nữ tạo ra, được phụ nữ tôn vinh.
+ Là chìa khóa của sự thành công về mặt kinh tế. Phụ nữ đã biểu tượng hóa và
tôn vinh những hoạt động buôn bán và nội trợ của mình như là những hoạt động hàng đầu trong xã hội.
- Người ta tin rằng Bà Chúa Xứ trợ giúp, phù hộ cho phụ nữ khi họ vất vả kiếm
sống, sinh con đẻ cái, lèo lái chiếc thuyền gia đình của họ qua cơn sóng gió.
=> Không thể xem Bà Chúa Xứ là một hiện tượng bất bình thường, không bền vững.
- Lỗi là ở nền văn hóa thế tục nói chung đã không cho phụ nữ những tấm gương
thành công trong lĩnh vực chính trị, giáo dục và quản lí kinh tế mà họ có thể làm được.
 Thực vậy, nếu các vai trò xã hội của phụ nữ được mở rộng, nếu họ thực sự
có cơ hội tham gia vào mọi hoạt động xã hội, thì điều này có thể làm nảy
sinh những khuynh hướng tín ngưỡng tôn giáo mới, những biểu tượng cho
nữ tính, phản ánh quyền lựa chọn được mở rộng ở phụ nữ.