Thực trạng vấn đề thông tin sai sự thật và xúc phạm danh dự trên mạng xã hội | Tiểu luận Pháp luật và đạo đức báo chí truyền thông

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
KHOA QUAN HỆ CÔNG CHÚNG VÀ QUẢNG CÁO
-------------------------------------- TIỂU LUẬN
MÔN: PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ - TRUYỀN THÔNG
ĐỀ TÀI: TRÌNH BÀY VẤN ĐỀ THÔNG TIN SAI SỰ THẬT VÀ XÚC
PHẠM DANH DỰ TRÊN BÁO CHÍ. PHÂN TÍCH NHỮNG NGUYÊN
TẮC ĐỂ LÀM VIỆC VỚI CÁC CƠ QUAN BÁO CHÍ
Giảng viên: PGS.TS Nguyễn Thành Lợi
Lớp: Quan hệ công chúng chuyên nghiệp K40
Sinh viên thực hiện: Nguyễn Minh Phương MSSV: 2057080045
Hà Nội, tháng 6 năm 2022 LỜI MỞ ĐẦU
Xã hội càng phát triển, nhu cầu của công chúng ngày càng tăng. Một
trong số đó là nhu cầu mong muốn được cung cấp thông tin về mọi mặt đời
sống một cách khách quan, chân thực và hấp dẫn. Trong vòng 10 năm trở lại
đây, bên cạnh bốn loại hình báo chí với chức năng cung cấp thông tin cho công
chúng, mạng xã hội ra đời đã tạo bước ngoặt lớn trong việc kết nối và truyền
thông. Cùng với sự hỗ trợ ngày càng mạnh mẽ của công nghệ, mỗi cá nhân khi
tham gia cộng đồng mạng có thể tạo ra không gian công cộng cho riêng mình,
thoải mái đăng tải, chia sẻ và kết nối với nhau. Khoảng cách về không gian địa
lý bị xoá bỏ, thông tin được công chúng cập nhật trong tích tắc. Tuy nhiên, bên
cạnh những lợi ích mạng xã hội đem đến tới công chúng, không thể tránh khỏi
những mặt trái của mạng xã hội, trong đó có vấn đề thông tin sai sư thật
Hiện nay, mạng xã hội dần chiếm ưu thế, thậm chí lấn át truyền thông đại
chúng. Công chúng truy cập, kết nối, tiếp cận thông tin qua đường link trên
mạng xã hội với tỷ lệ lớn hơn rất nhiều so với việc tự tìm vào các trang báo điện
tử. Bên cạnh đó, mạng xã hội giúp mọi người có thể đăng tải, chia sẻ, bình luận
thông tin quá dễ dàng nên việc hình thành thông tin sai sự thật là điều dễ hiểu.
Trong những năm gần đây, thông tin sai sự thật trên mạng xã hội phát triển rất
mạnh. Tin sai sự thật ở Việt Nam có xu hướng tăng nhanh, để lại hậu quả xấu
với xã hội nói chung và tổ chức, cá nhân nói riêng. Nhiều trường hợp, các nạn
nhân trong các vụ thông tin giả ngoài việc ảnh hưởng tới uy tín, danh dự, kinh
tế, tinh thần, còn có thể dẫn tới thiệt mạng do không thể chịu đựng được chỉ
trích của dư luận xã hội. Điều này nảy sinh một vấn đề nhức nhối rằng, tin giả
có khả năng lan truyền kinh khủng hơn tin chính thống, gây hoang mang, làm
sai lệch nhận thức của công chúng về thế giới quan, về chính trị - xã hội.
Hơn nữa, có những thành phần lợi dụng việc đăng tải thông tin trên mạng
xã hội làm công cụ để xuyên tạc, bôi nhỏ danh dự và nhân phẩm người khác với
những thủ đoạn vô cùng tinh vi khiến cho công chúng khó lòng mà nhận ra
được đâu là thật đâu là giả. Đây không chỉ là vấn đề vi phạm đạo đức mà còn là
vi phạm pháp luật cần phải xử lý nghiêm. Nhưng do tính chất của mạng xã hội,
những thành phần đăng tải những thông tin sai sự thật, bôi nhọ danh dự người
khác thường sử dụng những tài khoản mạng xã hội ảo để đăng tải, khiến cho
việc kiểm soát và thực thi pháp luật trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Từ những vấn đề cấp thiết đặt ra trong bối cảnh mạng xã hội lên ngôi
cùng với những lý do khách quan và chủ quan của cá nhân người thực hiện
nghiên cứu, tôi lựa chọn đề tài “Thực trạng vấn đề thông tin sai sự thật và xúc
phạm danh dự trên mạng xã hội” làm đề tài nghiên cứu của mình. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ THÔNG TIN SAI SỰ THẬT VÀ
XÚC PHẠM DANH DỰ TRÊN MẠNG XÃ HỘI
1.1. Thực trạng vấn đề thông tin sai sự thật
Vừa qua, trong khi cả nước đang chung tay góp sức cùng Nhà nước và
chính quyền địa phương các cấp để dập dịch thì có một số ít thành phần đã
xuyên tạc, đăng tải những thông tin hoàn toàn sai sự thật gây tâm lý hoang
mang, bất ổn với một phận không nhỏ công chúng. Gần đây nhất vào khoảng
tháng 7/2021, khi mà dịch COVID - 19 bùng mạnh ở các tỉnh, thành phố phía
Nam, các đối tượng tung tin sai sự thật đã xoáy sâu vào nỗi lo lắng, sợ hãi, bất
an của người dân bằng thủ đoạn cắt, ghép hình ảnh kèm theo những thông tin sai sự thật.
Hình ảnh xác chết do COVID-19 tại TP Hồ Chí Minh là tin sai sự thật
Ngay sau khi bức ảnh đăng tải đã được lan truyền chóng mặt trên mạng
xã hội, thông tin từ Trung tâm Báo chí TP.HCM, Trung tâm Xử lý tin giả Việt
Nam - VAFC (Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử, Bộ Thông tin -
truyền thông) cho biết hình ảnh lan truyền được cho là xác chết của bệnh nhân
COVID-19 tại TP.HCM là thông tin giả mạo.
Qua xác minh từ cơ quan chức năng TP.HCM, căn cứ thông tin từ truyền
thông xã hội Myanmar và Indonesia, bức ảnh trên được chụp tại bệnh viện
Myawaddy, thị trấn ở đông nam Myanmar.
Có thể thấy rằng, mặc dù không có bất kì bằng chứng hay dấu hiệu nào
trong bức ảnh thể hiện rằng đây là bức ảnh chụp tại Việt Nam, tuy nhiên do tình
hình dịch bệnh khiến tâm lý người dân rất dễ lung lay, hoang mang nên đây là
cơ hội “chín muồi” để các thế lực, thành phần chống phá có thể lợi dụng để bôi
nhọ hình ảnh của Nhà nước, chính quyền trong lòng người dân.
Một tin giả liên quan đến việc tiêm vaccine phòng COVID-19 tại TP Hồ Chí Minh. (Ảnh chụp màn hình).
Bên cạnh đó, còn là hàng loạt thông tin giả kết hợp với các luận điệu kích
động người dân nhằm gây khó khăn cho công tác phòng, chống dịch; những tin
giả núp dưới bóng những việc làm tích cực, nghĩa hiệp (không có thực) để định
hướng dư luận một cách tinh vi hoặc nhằm mục đích trục lợi cá nhân. Điển hình
là tin giả về việc “Người dân quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh bỏ về khi biết
tiêm vắc xin Trung Quốc". Nhưng thực tế, tại thời điểm thông tin này được lan
truyền (ngày 13/8), thì hoàn toàn không có việc tổ chức tiêm vắc xin phòng
ngừa COVID-19 trên địa bàn quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. Ngay sau đó,
cơ quan chức năng đã vào cuộc xác minh, làm rõ để xử lý hành vi vi phạm của
chủ tài khoản đưa thông tin sai sự thật này. Hoặc tin về việc “Bác sỹ Khoa rút
máy thở của mẹ để nhường cho sản phụ”.
Ngày 7-8, mạng xã hội lan truyền câu chuyện cảm động về một bác sĩ tên
Khoa được cho là đã nhường máy thở của mẹ đẻ cho một sản phụ song sinh đang cần máy thở.
Tuy nhiên, ngay sau đó, hình ảnh chia sẻ trên mạng xã hội về hai em bé
song sinh được cho là con của sản phụ được nhường máy thở được xác định là
ảnh cũ, chỉnh sửa từ ảnh gốc chụp tại Bệnh viện Từ Dũ. Những ảnh này được
tài khoản facebook Cao Hữu Thỉnh đăng lên ngày 21-7, không phải ảnh chụp
ngày 7-8 như mạng xã hội chia sẻ.
Ảnh đại diện của "bác sĩ Khoa" là Phó Giáo sư người Singapore
Theo xác minh ban đầu của Sở Y tế TP HCM và Trung tâm xử lý tin giả
Việt Nam, "bác sĩ Khoa" với tên facebook Trần Khoa là một nick facebook ảo,
không có thật. Ảnh đại diện của facebook Trần Khoa là ông Toh Wei Seong, bác
sĩ chuyên khoa Nha khoa, đồng thời là PGS đang làm công tác nghiên cứu,
giảng dạy bộ môn Sinh học tế bào gốc và tái tạo mô, Đại học Quốc gia Singapore.
Trong những đoạn trao đổi trên mạng xã hội, "bác sĩ Khoa" giới thiệu làm
ở nhiều bệnh viện khác nhau trong đó có Bệnh viện Chợ Rẫy.
Tất cả các bệnh viện đều khẳng định không có "bác sĩ Khoa" nào tham
gia chống dịch, rút ống thở của mẹ để nhường máy cho sản phụ sắp sinh.
Bệnh viện Chợ Rẫy khẳng định không có ai là "bác sĩ Khoa"
Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, bác sĩ Nguyễn Tri Thức,
Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy, việc "bác sĩ Khoa" nói làm ở Bệnh viện Chợ Rẫy
là bịa đặt và bệnh viện không có Khoa Sản cũng như không có sự việc mổ bắt con tại bệnh viện.
Theo Bệnh viện Chợ Rẫy, việc rút máy thở cho bệnh nhân phải thông qua
hội đồng chuyên môn quyết định. Khi tiếp nhận bệnh nhân phải xem xét có đầy
đủ trang thiết bị để điều trị cho họ hay không mới nhận, chứ không cứ nhận rồi
để xảy ra tình trạng như vậy.
Việc "bác sĩ Khoa" nói cần máy thở và vận động các cá nhân trao tặng
máy nhưng không yêu cầu chở đến Bệnh viện Chợ Rẫy mà chỉ định "bác sĩ"
nhận, vấn đề này, bác sĩ Nguyễn Tri Thức khẳng định với Báo Người Lao Động:
"Đó là thông tin không chính xác, không đúng sự thật".
1.2. Thực trạng vấn đề xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác trên mạng xã hội
Tình trạng nhiều người lên mạng xã hội xúc phạm đến cá nhân, tổ chức khá phổ
biến. Có người lên mạng cãi qua cãi lại, nhưng có người kiện ra tòa cho nhanh.
Ví dụ điển hình cho vụ việc này có thể nói đến bà Nguyễn Phương Hằng -
người đã có những hành động được cư dân mạng cho là “bóc phốt” hành vi xấu
xa của người khác, nhưng thực chất những thông tin này đều là sai sự thật và là
thông tin tự xuyên tạc, không có chứng cứ để bôi nhọ danh dự, nhân phẩm người khác.
Hình ảnh được cắt trong livestream “bóc phốt” của bà Nguyễn Phương Hằng
Theo báo cáo điều tra từ Công an TP.HCM, bà Nguyễn Phương Hằng (SN 1971,
tên cũ là Nguyễn Thị Thanh Tuyền) - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Đại Nam
đã lợi dụng sức ảnh hưởng của bản thân, sử dụng chức năng của mạng xã hội và
internet để tổ chức nhiều buổi phát trực tiếp nội dung thông tin không kiểm
chứng, liên quan đến đời tư người khác, trong đó sử dụng ngôn từ mang tính
chất nhục mạ danh dự, nhân phẩm của người khác.
Trong một số livestream gần đây bà Phương Hằng dùng nhiều từ ngữ phản cảm,
tuyên bố "cấm cửa" giới nghệ sĩ đến khu du lịch Đại Nam.
Ban đầu, bà Hằng lên tiếng tố ông Võ Hoàng Yên lừa đảo, không chữa trị được
bệnh, ngược lại khiến nhiều người chịu cảnh đau đớn, nguy hiểm đến tính mạng.
Về sau, bà nhắc đến NSƯT Hoài Linh trong câu chuyện vì cho rằng danh hài
không lên tiếng tố cáo ông Yên cùng bà.
Sau đó, bà Nguyễn Phương Hằng bất ngờ livestream tố cáo Hoài Linh "ngâm"
số tiền từ thiện 14 tỉ đồng trong đợt kêu gọi ủng hộ đồng bào miền Trung bị lũ lụt.
Chưa hết ồn ào về nghệ sỹ Hoài Linh, bà Hằng lại tiếp tục réo tên vợ chồng
Thủy Tiên - Công Vinh. Cặp đôi này bị bà Phương Hằng nhắc tới nhiều nhất
qua các buổi phát sóng trực tiếp vì cho rằng họ chặn tiền từ thiện.
Cụ thể, bà Hằng liên tục "nằm mơ" nói số tiền Thủy Tiên quyên góp được là
hơn 320 tỉ đồng chứ không phải 177 tỉ đồng như công bố trước đó.
Trong buổi livestream vào tháng 5/2021, nữ doanh nhân bất ngờ tung đoạn ghi
âm ẩn ý nhân vật trong đó là Hồng Vân nói về vụ việc từ thiện của nghệ sỹ Hoài Linh.
Bà Phương Hằng cáo buộc đoạn ghi âm là những lời nói thiếu văn của nữ nghệ
sĩ hài nổi tiếng này dành cho khán giả khiến cư dân mạng một phen "dậy sóng".
Đến một buổi livestream vào tháng 8/2021, bà Nguyễn Phương Hằng lại khẳng
định đang giữ khoảng 1,9 kg giấy tờ sao kê tài khoản ngân hàng của ca sĩ Đàm
Vĩnh Hưng, với số tiền ca sĩ này nhận từ thiện lên đến 96 tỉ đồng chứ không
phải 1,8 tỉ đồng như Đàm Vĩnh Hưng từng công bố.
MC Trấn Thành cũng là một trong những người bị bà Phương Hằng gọi tên.
Theo đó, bà Phương Hằng cho rằng Trấn Thành mập mờ trong chuyện từ thiện.
Bà đặt nghi vấn rằng Fanpage của Trấn Thành hơn 18 triệu theo dõi không thể
quyên góp số tiền chỉ 9 tỉ đồng. Bà còn thách đố nếu Trấn Thành sao kê sẽ cho 50 tỉ đồng.
Sau khi bà Hằng tố cáo nhiều nghệ sĩ, Vy Oanh đã lên tiếng bảo vệ họ nên trở
thành mục tiêu tấn công tấn công của bà chủ Đại Nam.
Bà Hằng liên tục dùng những từ ngữ thiếu văn minh khi nói về Vy Oanh và còn
cho rằng cô “đẻ thuê” cho đại gia. Bị xúc phạm, vu khống và liên tiếp bị đe dọa,
Vy Oanh đã gửi đơn lên các cơ quan công an tố cáo bà Nguyễn Phương Hằng.
CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH NHỮNG NGUYÊN TẮC KHI LÀM VIỆC VỚI CÁC CƠ QUAN BÁO CHÍ
2.1. Nguyên tắc 5F khi làm việc với các cơ quan báo chí
2.1.1. Fast - Nhanh chóng
Tôn trọng thời hạn của bài viết, nếu bạn nhỡ cuộc gọi của phóng viên, gọi
lại ngay cho anh ta, kể cả khi đã hết giờ làm việc. Gọi vào ngay vào hôm sau
thường là quá muộn và bài viết đã được đăng tải.
2.1.2. Factual - Chân thực
Nắm vững các số liệu và làm cho chúng trở nên thú vị. Các bài báo muốn
trở thành có uy tín phải dựa trên những con số đã được thống kê và nghiên cứu,...
2.1.3. Frank - Thẳng thắn
Hãy thẳng thắn và đừng bao giờ lừa gạt phóng viên, hãy cởi mở và nếu có
lý do thích đáng, phóng viên bao giờ cũng hiểu và thông cảm kể cả khi bạn
không thể trả lời câu hỏi của họ.
2.1.4. Fair - Công bằng
Một tổ chức phải tỏ ra công bằng với tất cả các phóng viên. Không cung
cấp riêng thông tin, không ưu đãi một tờ báo đặc biệt nào. Thông tin cần được chia sẻ cho tất cả.
2.1.5. Friendly - Thân thiện
Giống như mọi người, phóng viên trân trọng tình bạn và phép xã giao:
hãy nhớ tên họ, nhớ họ làm việc ở đâu, nhớ những gì họ viết và kể cả ngày sinh nhật của họ.
Ngoài những nguyên tắc trên, một người làm truyền thông cần phải có kĩ
năng xử lý các tình huống khác nhau, trong đó có những lỗi cần tránh sau đây: -
Tuyệt đối không nói dối nhà báo, phải nói sự thật tuy nhiên có thể giới
hạn mức độ thông tin có thể cung cấp - sự thật có giới hạn. -
Không cung cấp thông tin cho các cơ quan báo chí một cách lan man và
khó hiểu, không đúng mục đích. -
Đề cập đến chi phí đăng bài và hỏi thời gian đăng bài quá sớm, không đúng thời điểm. -
Gửi thư mời không chính danh. -
Liên lạc quá nhiều gây ảnh hưởng tới công việc của phóng viên.
Ngoài những nguyên tắc chung, mỗi người làm truyền thông cần phải có
những nguyên tắc riêng của mình tuỳ thuộc vào doanh nghiệp, thương hiệu mà
họ đang làm việc. Nhưng trên hết, mọi nguyên tắc đều phải mang trong đó đạo
đức của một người làm truyền thông. KẾT LUẬN
Sau hàng loạt những thông tin sai sự thật được lan truyền quá nhanh trên
mạng xã hội, việc quản lý và xử lý thông tin sai sự thật ở Việt Nam vẫn còn hạn
chế do trình độ chuyên môn của các cán bộ chức năng, công nghệ phục vụ công
tác quản lý và hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác
quản lý Internet và thông tin trên mạng xã hội ở Việt Nam chưa theo kịp sự phát
triển của thực tế. Đến hiện tại, thông tin sai sự thật vẫn tiếp tục nảy sinh, tồn tại
và lan toả, gây thiệt hại trong nhiều lĩnh vực xã hội. Những luồng tin này không
chỉ tác động xấu tới nhận thức của công chúng mà hơn thế nữa, nó đã và đang
làm ảnh hưởng đến việc sản xuất thông tin của cơ quan báo chí chính thống,
thay đổi thời cuộc của cả hệ thống chính trị quốc gia.