62 trang 2 lượt tải

Tổng hợp bài văn hay đạt giải học sinh giỏi quốc gia | Môn Lý luận Văn học - Đại học Sư Phạm Hà Nội

Tổng hợp bài văn hay đạt giải học sinh giỏi quốc gia Môn Lý luận Văn học. Tài liệu được sưu tầm gồm 62 trang, giúp bạn ôn tập tốt hơn. Mời các bạn đón xem.

Môn: Lý luận Văn học 112 tài liệu

Trường: Đại học Sư Phạm Hà Nội 2.8 K tài liệu

Tác giả:

Linh Giang

5 ngày trước

Tải xuống Chia sẻ Báo cáo

Danh sách Quiz

TỔNG HỢP MỘT SỐ BÀI VĂN HAY

ĐẠT GIẢI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA

Tạ Thị Bảo Chân - THPT Đào Duy Từ - Thái Nguyên

Bài đoạt giải Nhất năm 2015 – 18/20 điểm Đề bài:

Nghị luận ý kiến: “Hình tượng nhân vật được sinh ra từ tâm trí của nhà văn

nhưng chỉ thực sự sống bằng tâm trí của người đọc”. Bằng tri thức và trải

nghiệm văn học của mình, anh/chị hãy bình luận ý kiến trên. Bài làm

Văn học nói bằng hình tượng, hình tượng nghệ thuật là khối pha lê lấp

lánh làm nên giá trị tác phẩm văn học. Nếu cái thần của âm nhạc là giai điệu,

của hội họa là đường nét và màu sắc thì cái thần của văn chương chính là ở

hình tượng nhân vật. Song những tác phẩm văn học chỉ xây dựng nên những

hình tượng về con người thì đó chưa hẳn là một tác phẩm vô giá.

Bởi trong sáng tạo nghệ thuật, điều quan trọng, đặc sắc nhất nhiều khi

không phải ở hình tượng con người mà ở hình tượng nhân vật. Chính vì vậy,

có ý kiến cho rằng: “Hình tượng nhân vật được sinh ra từ tâm trí của nhà

văn nhưng chỉ thực sự sống bằng tâm trí của người đọc”.

“Nhà thơ tư duy bằng hình tượng” (Biêlinxki). Văn học ở bất kì thời

đại nào muốn phản ánh hiện thực đời sống đều phải thông qua các hình

tượng nhân vật điển hình. Nhà thơ tư duy bằng hình tượng, nhà văn cũng

tư duy bằng hình tượng. Thế giới thêm sắc màu, cuộc sống thêm âm điệu

bởi những hình tượng nhân vật điển hình độc đáo.

“Văn học và đời sống là hai vòng tròn đồng tâm mà tâm điểm của nó

chính là con người” (Nguyễn Minh Châu). Văn học phản ánh cuộc sống và

trung tâm là con người thông qua hình tượng nhân vật. Chính những hình

tượng nghệ thuật độc đáo, có sức phổ quát, mang những ý nghĩa sâu sắc về

nhân sinh đã góp phần làm nên nét riêng cho tác phẩm văn học. Người nghệ

sĩ thường sáng tạo nên những tượng đài bất hủ về con người bằng cách xây

dựng chí

Nghệ thuật đồng nghĩa với sáng tạo. Nghệ sĩ là kẻ làm công việc “khơi

những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có” (Nam Cao). Viết

văn là một quá trình khai phá những vỉa quặng của cuộc đời nhưng mỗi thứ

kim loại quý hiếm nhà văn tìm thấy lại lấp lánh một sắc màu riêng biệt. Có

phải đó là sắc màu của những hình tượng nhân vật điển hình được nhà văn

nhặt nhạnh ở cuộc đời, nhào nặn trong tư tưởng và đưa vào tác phẩm dưới

lớp áp chủ quan độc đáo? Ngay từ khi ra đời; văn học đã nhận thức đời sống

và thể hiện tư tưởng tình cảm bằng các hình tượng nhân vật nghệ thuật. Từ

tiếng gọi chú tiểu lẳng lơ nhưng đầy khao khát yêu đương của Thị Màu trên

chiếu chèo ngày xưa đến đoạn trường mười lăm năm lưu lạc của Thúy Kiều

trong thơ Nguyễn Du, hình tượng nhân vật điển hình đã thành sợi chỉ đỏ

xuyên suốt các tác phẩm văn học, bắc nhịp cầu giữa hiện thực xã hội và tư

tưởng nhân văn. Như lời nhận định đã bàn tới, “hình tượng nhân vật được

sinh ra từ tâm trí của nhà văn nhưng chỉ thực sự sống bằng tâm trí của người

đọc” bởi nhà văn xây dựng hình tượng nhân vật để khái quát hiện thực, để

cắt nghĩa đời sống và thể hiện tư tưởng của chính mình. Vì vậy, hiện thực

trong tác phẩm máng đậm dấu ấn chủ quan của người nghệ sĩ. Nhà văn là

chủ thể sáng tạo, là kẻ chi phối mọi tư tưởng thẩm mĩ, góc nhìn, phạm vi của

hiện thực nên dù được bắt nguồn từ cuộc sống; dù được nuôi dưỡng bằng

bầu sữa của bà mẹ cuộc đời thì tác phẩm văn chương; qua các hình tượng

nhân vật, phản ánh hiện thực “được sinh ra từ tâm trí của nhà văn. Tác phẩm

văn chương không bao giờ là bản sao của hiện thực mà hiện thực được soi

chiếu vào tác phẩm bằng lăng kính chủ quan của người viết, có thể tốt, có

thể xấu, có thể đáng vui và cũng có thể đáng buồn. Hiện thực cuộc sống được

khoác lên tấm áo nhiều màu như vậy chính là bởi hình tượng nhân vật được

nhà văn đưa vào tác phẩm. Hình tượng nhân vật là đứa con của hiện thực

cuộc sống nhưng lại được nuôi dưỡng bằng tình cảm, tư tưởng của nhà văn.

Nó cũng là cuộc đời riêng; nhưng đồng thời cũng là cái loa phát ngôn của

người nghệ sĩ. Trong bản thân hình tượng bao giờ cũng có sự thống nhất

sinh động giữa các mặt cá biệt và khái quát, lí trí và cảm xúc, chủ quan và

khách quan. Hình tượng càng độc đáo, được nâng lên mức điển hình thì hiện

thực càng được phản ánh ở những góc cạnh sâu xa nhất, hướng tới một giá

trị thẩm mĩ riêng – “chỉ thực sự sống bằng tâm trí của người đọc” Điều đó

làm nên “ánh sáng riêng mãnh liệt” cho hình tượng nhân vật. Đến với hình

tượng nhân vật là đến với một thế giới hiện thực riêng biệt được xây dựng

ngay trên nền thế giới hiện thực đương thời. Hình tượng nhân vật tỏa sáng

của lí tưởng thẩm mĩ lên trên hiện thực bề bộn, để cho người đọc có một cái

nhìn mới mẻ; chân thực và sâu sắc hơn về cuộc đời. Lời nhận định đã khẳng

định tầm quan trọng và giá trị biểu hiện của hình tượng nhân vật trong tác

phẩm. Đó cũng là cơ sở để đánh giá tư tưởng nhà văn và giá trị của toàn bộ

tác phẩm.

“Hình tượng nhân vật được sinh ra từ tâm trí của nhà văn nhưng chỉ

thực sự sống bằng tâm của người đọc”. Nhà văn lấy tư liệu từ hiện thực để

xây dựng nên hình tượng điển hình và đặt vào đó tư tưởng thẩm mĩ của

mình. Tôi nhớ câu chuyện thần thoại xa xưa, thần Trụ Trời lấy đất sét nặn ra

con người và thổi hơi thở của mình vào những hình tượng vô tri để cho con

người sự sống. Nhà văn phải chăng cũng là người thổi linh hồn mình vào

trong hình tượng nhân vật để dù mang những phẩm chất đặc trưng, phổ

quát của thế giới hiện thực, nó vẫn có một sức sống riêng, một cuộc đời cá

biệt trong “tâm trí của người đọc”. Không phải ngẫu nhiên mà nhân vật

trung tâm trong các tác phẩm của chủ nghĩa hiện thực là những kẻ đại diện

cho bọn thống trị như Nghị Hách, Nghị Quế, Bá Kiến… hay nhũng nạn nhận

của xã hội cũ như anh Pha, chị Dậu, lão Hạc, Mị… Hiệu quả cao nhất mà

những điển hình đó đạt được là bóc trần sự mục nát của xã hội thực dân

phong kiến với một thái độ phủ nhận và phê phán mạnh mẽ. Nhưng độc

đáo hơn, lần đầu tiên người ta biết đến một cách trị người tàn ác và mưu mô

như của Bá Kiến, con đường leo lên xã hội thượng lưu nhơ bẩn và lố bịch

như của Xuân Tóc Đỏ. Những hình tượng điển hình ấy không bao giờ chỉ

đơn thuần là một bức tranh nhân sinh mà bao giờ cũng gửi đến người đọc

một thông điệp; một triết lí sâu xa.

Biêlinxki từng phân biệt: “Nhà triết học nói bằng phép tam đoạn luận,

nhà văn nói bằng các hình tượng và bức tranh. Dù đều đi từ cái riêng đến

cái chung để khám phá cuộc sống con người, khám phá bản chất của thực

tại nhưng trong quá trình nghiên cứu, trong khi các nhà triết học, khoa học

gạt bỏ những chi tiết cá biệt, những yếu tố ngẫu nhiên để tìm ra cái chung;

để khẳng định yếu tố khách quan, chân lí thì trong nghệ thuật lại in đậm dấu

ấn chủ quan, cái chung được biểu hiện trong cái riêng; cái riêng để khái quát

cái chung. Hình tượng nhân vật ra đời nhằm mục đích đó. Chí Phèo, Thị Nở

từ văn chương đã bước ra cuộc đời; trở thành những cái tên như minh chứng

tiêu biểu cho tính điển hình của hình tượng nhân vật. Ta thấy trong cuộc đời

nhọc nhằn của anh Pha, chị Dậu… dáng dấp ông cha, những người cả đời

gắn bó với ruộng đồng và chịu biết bao nhiêu áp bức. Đó chính là sự “sinh

ra từ tâm trí của nhà văn”. Nhưng không bao giờ những Chí Phèo, chị Dậu

ấy là bản thân cuộc đời thực. Văn học chỉ có một Chí Phèo với bi kịch bị cự

tuyệt quyền làm người trong khi cuộc đời có cả ngàn thằng Chí Phèo uống

rượu say rồi chửi bới. Văn học chỉ có một Hăm-lét với niềm trăn trở, day dứt

vì lí tưởng “sống hay không sống” trong khi lịch sử có biết bao nhiêu âm

mưu “chiếm ngôi vua, đoạt quyền chúa”. Không bao giờ người ta quên được

tiếng nói khắc khoải của Chí Phèo: “Tao muốn làm người lương thiện. Ai cho

tao ỉương thiện? Làm sao xóa được những vết sẹo trên mặt này?”. Không chỉ

bởi một hiện thực khốc liệt của xã hội phong kiến dồn đuổi con người vào

bước đường cùng mà sâu sắc hơn hết người ta nhận ra trong đó một khát

vọng sống mạnh mẽ; cháy bỏng; một ước muốn lương thiện giản dị mà cao

đẹp của một tâm hồn tội lỗi. Lần đầu tiên người ta nhận ra ánh sáng của

lương tri, ánh sáng của tính người tỏa ra từ thân xác của con quỷ dữ. Đó

chính là “ánh sáng riêng” của hình tượng Chí Phèo “chỉ thực sự sống bằng

tâm trí của người đọc”.

Kinh Thư xưa có câu: “Thẩm sở mộng chi nhân, khắc kì hình tượng, dĩ

tứ phương băng cửu chi ư dân gian” (Xem xét người thấy trong mộng, khắc

lấy hình tượng của người ấy để đi tìm khắp bốn phương trong dân gian).

Hình tượng nhân vật bao giờ cũng là ‘ con người của dân gian”. Nó được

thoát thai từ hiện thực đời sống và mang những tính cách cơ bản nhất, bản

chất nhất và nổi bật nhất của đời sống xã hội. Nguyễn Du từ bao nhiêu cuộc

đời long đong, lận đận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến đã xây

dựng lên hình tượng Thúy Kiều với tất cả nỗi đau khổ của loài người đúc

kết lại:

Đau đớn thay phận đàn bà Lời rằng

bạc mệnh cũng là lời chung.

(Truyện Kiều – Nguyễn Du)

Trong cuộc đời mười lăm năm lưu lạc của Kiều có những “vết xe đổ” của

Đạm Tiên, của Tiểu Thanh, của người con gái đất Long Thành cùng biết bao

nỗi đau khổ khác của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Có thể nói,

cuộc đời Thúy Kiều là một bức tranh toàn cảnh và sinh động về nỗi đoạn

trường của người phụ nữ dưới xã hội hà khắc, nặng nề, tàn ác và thối nát

của thời đại cũ. Hiện thực trong Truỵện Kiều được tái hiện qua tâm trí của

Nguyễn Du. Người đọc như được cùng nàng Kiều trải qua biết bao thăng

trầm, tận mắt chứng kiến và thấu hiểu muôn vàn nỗi khổ đau của kiếp người.

Nhưng Kiều không chỉ là đại diện cho một lớp người, cuộc đời Kiểu không

đơn thuần chỉ là một bức tranh hiện thực rộng lớn và Nguyễn Du không chỉ

là ngòi hiện thực chủ nghĩa một chiều. Kiều được ca tụng là người phụ nữ

đẹp nhất của văn học Việt Nam bởi những nét đẹp riêng biệt, độc đáo, chỉ

tài năng Nguyễn Du mới có thể sáng tạo nên: Làn thu thủy, nét xuân sơn

Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh

Một hai nghiêng nước nghiêng thành

Sắc đành đòi một, tài đành họa hai.

(Truyện Kiều – Nguyễn Du)

Vẻ đẹp khiến cho trời đất phải ghen tức, vẻ đẹp làm thiên nhiên đảo

lộn, có lẽ trong cả nền văn học Việt Nam, người ta chỉ tìm thấy mình Kiều.

Kiều “sống trong tâm trí người đọc” không chỉ bởi nét riêng biệt “hơn

người” ấy mà còn bởi tấm lòng cao cả của Nguỵễn Du được soi rọi trong

những câu thơ đẹp nhất dùng để ca ngợi sắc đẹp người con gái tài hoa.

Cũng trong Truyện Kiều, bên cạnh nhân vật điển hình Thúy Kiều, Kim

Trọng, Từ Hải thì Mã Giám Sinh cũng là một nhân vật điển hình có “ánh

sáng riêng”. Ở hình tượng này, người đọc nhận ra một cách rõ ràng hiện

thực biểu hiện cụ thể, sinh động như có thực:

Hỏi tên rằng: “Mã Giám Sinh”

Hỏi quê, rằng: “Huyện Lâm Thanh cũng gần”

(…) Ghế trên ngồi tót sỗ sàng (…) Cò kè bớt

một thêm hai.

“Nghệ thuật là biết tước bỏ và tập trung” (L. Tôn-xtôi). Nguyễn Du đã

“tước bỏ” những chi tiết về tên, tuổi, quê quán. Và “tập trung” với vài chữ

thật đắt, thật sâu cay – “tót, sỗ sàng, “cò kè”, tác giả đã “giết chết” nhân vật

của mình để khẳng định bản chất một kẻ vô học, một con buôn với đầy đủ

ngón nghề và sự ma lanh. Nhưng đằng sau đó, người ta còn thấy cả một

phường buôn thịt bán người tàn nhẫn của xã hội phong kiến. Nhân vật Mã

Giám Sinh vừa mang tính cá biệt vừa mang tính khái quát; là một điển hình

tiêu biểu cho những nhân vật phản diện trong Truyện Kiều. Người đọc vừa

thấy ở hắn một tính cách xảo quyệt của kẻ buôn người hạng nhất, vừa thấy

thêm một góc tối nhơ bẩn của xã hội phong kiến đương thời. Từ câu chuyện

đời Minh của Thanh Tâm Tài Nhân bên Trung Quốc, bằng tài năng bậc thầy,

Nguyễn Du đã xây dựng nên những hình tượng điển hình độc đáo để từ

nguyên tác Kim Vân Kiều truyện, Thiên văn tự tuyệt bút – Truyện Kiều ra

đời; dù vẫn giữ nguyên cốt truyện nhưng hiện thực đã trở thành hiện thực

của xã hội Việt Nam đương thời, nhân vật đã trở thành con người Việt Nam.

Tác phẩm mang đậm bản sắc dân tộc dù xây dựng từ cái nền của tác phẩm

nước ngoài chính bởi những hình tượng nhân vật điển hình như Kiều, Từ

Hải, Mã Giám Sinh… Như vậy, “nghệ thuật không đòi hỏi phải thừa nhận

cái tác phẩm của nó như là hiện thực” (Phơ-bách). Sự thực trong tác phẩm

nghệ thuật không phải bản thân cuộc đời thực, thậm chí có lúc thực hơn

ngoài cuộc sống vì hình tượng nhân vật không lệ thuộc máy móc vào yếu tố

cá biệt. Sự kiện trong thực tế với sự kiện trong văn học có một khoảng cách

lớn. Sợi dây mỏng manh nối giữa chúng chính là hình tượng nhân vật, là tư

tưởng của người viết.

“Hình tượng văn học là sự tổng hợp những tư tưởng và say mê, là kết

quả của một tấm lòng đầy thiết tha” (Biêlinxki). Hình tượng nhân vật trong

tác phẩm bao giờ cũng mang dấu ấn mạnh mẽ của chủ quan nhà văn, bộc lộ

tiếng nói riêng, phong cách độc đáo của người nghệ sĩ. Mỗi hình tượng nhân

vật điển hình lại tỏa chiếu ra một ánh sáng riêng. Đó chính là ánh sáng của

tư tưởng nhà văn, của lí tưởng thẩm mĩ được soi chiếu qua hình tượng. Hình

tượng nhân vật là nơi gửi gắm trái tim sôi nổi nhiệt thành, đầỵ yêu thương

của người viết. Đằng sau ngòi bút lạnh lùng; sắc sảo xây dựng nên một hình

tượng Chí Phèo là trái tim Nam Cao nhức nhối những nhịp đập yêu thương

và căm phẫn. Ông xây dựng Chí Phèo trong bi kịch bị cự tuyệt quyền làm

người không chỉ để cất lên tiếng nói tố cáo xã hội mà còn là tiếng nói cảm

thông đòi quyền sống, quyền hạnh phúc cho con người. Những trang viết

của Nguyễn Du cũng thấm đầy nước mắt khi miêu tả cuộc đời khổ đau của

Thúy Kiều. Nhà thơ đã khóc cùng nhân vật, cười cùng nhân vật; nâng niu

nhân vật lên bằng ngòi bút tình thương đáy lòng bác ái. Tư tưởng của nhà

văn soi sáng trong các hình tượng nhân vật. Nó luôn hướng con người tới

những giá trị đích thực của văn chương và cuộc sống. Văn học luôn là điểm

tựa để con người vươn lên trên hoàn cảnh nghiệt ngã, hướng tới chân – thiện

– mĩ cuộc đời. “Văn học là nhân học” (M. Gorki). Mọi yếu tố của văn học đều

mang giá trị nhân văn, nhân đạo hóa con người; chỉ ra cho con người sự xấu

xa để vươn tới cái cao cả của tâm hồ. Đó chính là thứ ánh sáng “được sinh

ra từ tâm trí của nhà văn” không bao giờ tắt trong mọi tác phẩm văn chương

chân chính.

“Hình tượng nhân vật được sinh ra từ tâm trí” bằng tài năng và tâm

huyết của nhà văn, làm nên đặc điểm phong cách từng tác giả. Nó tỏa ra thứ

ánh sáng của riêng người viết, ánh sáng của tài năng, của lương tri. Không

một hình tượng nhân vật nào giống hình tượng nhân vật nào bởi nghề văn

đòi hỏi sự sáng tạo, sự thâm nhập thực tế để xây dựng nên những hình tượng

nhân vật bất hủ. Khi người nghệ sĩ đã thâm nhập sâu sắc vào nhân vật, họ

như được sống cuộc đời của nhân vật, xúc động, yêu thương, vui buồn, đau

khổ, giận hờn… như cảnh ngộ của chính mình. Đó là những giây phút “tự

quên mình” đồng thời in dấu chủ quan của mình vào đối tượng miêu tả. Các

nghệ sĩ vĩ đại như L.Tôn-xtôi, M. Gorki, Balzac, Phlôbe… đều có sự thâm

nhập sâu sắc như vậy. Balzac kể lại, sau khi đi theo và lắng nghe những

người công nhân nói chuyện với nhau, ông nhanh chóng nhập thân vào đối

tượng sâu sắc đến mức cảm thấy như mình cùng đang mặc những quần áo

rách rưới như họ, đang đi những đôi giày rách như họ, những nhu cầu

nguyện vọng của họ đều được truyền đến tâm hồn tôi hay nói đúng hơn: với

tất cả hồn mình, tôi nhập vào tâm hồn họ. Chỉ có sự thâm nhập thực tế bằng

cả con người và trái tim thì người nghệ sĩ mới có thể sáng tạo nên những

hình tượng nhân vật bất hủ, những nhân vật vừa là con người của quần

chúng; vừa là con người của văn chương, vừa mang tính hiện thực, vừa

mang tính nghệ thuật độc đáo. Bàn về giá trị của hình tượng điển hình trong

tác phẩm, lời nhận định còn đặt ra yêu cầu của người nghệ sĩ chân chính. Đó

là những yêu cầu của văn học muôn đời.

Mỗi người nghệ sĩ khi sáng tạo mang trong mình một nhiệt huyết sáng

tạo cháy bỏng và con mắt tinh nhạy, nhìn hiện thực cuộc sống với con mắt

của người đầu tiên; đặc biệt là “sống toàn tim, toàn trí, toàn hồn – sống toàn

thân và thức nhọn giác quan” để xây dựng hình tượng nhân vật mang ý

nghĩa, ẩn chứa bao điều huyền diệu, sâu sắc về nhân sinh. Và người tiếp

nhận do đó khi thưởng thức tác phẩm cũng cần phải nâng cao trình độ thẩm

mĩ, tìm hiểu và nhận ra ý nghĩa, giá trị của những hình tượng nhân vật.

Nhà văn là kẻ đã dùng những hình tượng và từ ngữ hoàn chỉnh lạ lùng

để cô đặc lại những ý nghĩ, những cảm xúc, những giọt máu và những giọt

lệ cay đắng, nóng bóng của thế gian này. Hơn bất kì một nghề nghiệp, tôi

yêu nghề văn bởi hình tượng nhân vật được sinh ra từ tâm trí của tôi và hiện

thực cuộc đời dắt tôi đến một chân trời mới, một tâm hồn mới và những điều

kỳ diệu chỉ thấy trong mơ.

Bài văn đạt giải nhất quốc gia năm 1988 (Bảng A)

Trần Thị Ngọc Hoa - Trường THPT chuyên Phan Bội Châu - Nghệ An

Trong cuốn Trò chuyện với các bạn làm thơ trẻ, thi sĩ Xuân Diệu đã

khẳng định: “Sáng tác thơ là một việc do cá nhân thi sĩ làm, một thứ sản xuất

đặc biệt và cá thể. Anh phải đi sâu vào tâm hồn cá biệt của anh để nói cái to

tát của xã hội, cái tốt đẹp của chế độ, để tránh cái khô khan nhạt nhẽo, anh

phải có cái cá tính, anh phải trau dồi cái độc đáo mà công chúng rất đòi hỏi.

Nhưng đồng thời anh phải đấu tranh để cái việc tự sáng tạo ấy không trở

thành anh hùng chủ nghĩa”. (NXB Văn học, Hà Nội, 1961)

Tâm hồn con người cả một thế giới phong phú. Thơ là sản phẩm của

tâm hồn, nên nó mang lắm điều kì diệu. Sáng tác thơ là một công việc đặc

biệt. Ở mỗi bài thơ, vai trò cá nhân người thi sĩ rất lớn. làm thơ, đòi hỏi nhà

thơ phải xác định cho được cái tôi của mình. Điều này đã được nhiều nhà

thơ khẳng định. Chính Xuân Diệu trong cuốn Trò chuyện với các bạn làm

thơ trẻ đã nhấn mạnh: “Sáng tác thơ là một việc do cá nhân thi sĩ làm, một

thứ sản xuất đặc biệt và cá thể. Anh phải đi sâu vào tâm hồn cá biệt của anh

để nói cái to tát của xã hội, cái tốt đẹp của chế độ, để tránh cái khô khan, nhạt

nhẽo, anh phải có cá tính, anh phải trau dồi cái độc đáo mà công chúng rất

đòi hỏi. Nhưng đồng thời, anh phải đấu tranh để cái việc tự sáng tạo ấy

không trở thành anh hùng chủ nghĩa”.

Trong cuộc sống, không phải ai cũng làm được thơ mặc dù trong mỗi

con người mà tạo hoá sinh ra đều có chất thi sĩ. Làm thơ đã khó, làm thơ hay

lại càng khó hơn. Ngay ở những nhà thơ lớn, không phải bài nào cũng hay.

Bởi thơ là một sáng tạo rất “đặc biệt”, rất “cá thể”.

Thơ là sản phẩm của tâm hồn. Nói cho cụ thể hơn, thơ là con đẻ của

“những trạng thái tâm hồn”. Ngay điều đó so với quá trình tạo ra các sản

phẩm khác, nó đã đặc biệt lắm rồi. Mỗi tâm hồn là một vương quốc riêng,

đầy bí ẩn, tuy giữa những tâm hồn có những làn sóng giao thoa nhau. Chính

vì thế nên thơ không thể là sự “cộng tác” của những tâm hồn, cho dù là

“những tâm hồn đồng điều”. Nó là “một việc do cá nhân thi sĩ làm”. Có thể

trong một phút rung động, một trạng thái khác thường, tràn đầy cảm xúc

của thi sĩ, thế là thơ ca ra đời. Phút rung động ấy ở nhà thơ này không giống

nhà thơ khác, nếu nhà thơ để giây phút ấy qua đi, thì khó có thể tìm thấy nó

ở những thời điểm khác. Trong lĩnh vực văn học nghệ thuật nói chung và

thơ ca nói riêng, cá nhân người nghệ sĩ có vai trò quyết định. Một tác phẩm

xuất sắc là kết quả sáng tạo của một thi sĩ, ra đời trong một hoàn cảnh lịch

sử nhất định, không có sự trùng lặp. Điều đó giúp chúng ta cắt nghĩa tại sao

cho đến bây giờ chế độ tốt đẹp của chúng ta vẫn chưa sản sinh ra được một

Nguyễn Du, một Truyện Kiều. Làm thơ là cả một quá trình lao động nghệ

thuật nặng nhọc và lâu bền. Nhưng theo tôi, đấy cũng chỉ là một trong những

yếu tố tạo nên “sức nặng” cho bài thơ. Điều quan trọng hơn có lẽ phải kể đến

tài năng cá nhân, đôi khi do bẩm sinh, của người nghệ sĩ. Bông hồng vàng

của Pauxtôpxki có cái lóng lánh sắc vàng cảu những vảy vàng góp nhặt bằng

bàn tay lao động, bằng sự miệt mài, bằng nghị lực phi thường, Nhưng thật

là thiếu sót, nếu chúng ta sàng sẩy. Tôi nghĩ, chính cái khác biệt, cái riêng lẻ

là phần tạo nên giá trị của Bông hồng vàng, làm cho chúng ta luôn nhớ tới

Pauxtôpxki.

Sáng tác thơ là một thứ sản xuất đặc biệt và “cá thể”. Đặc biệt và cá thể

đến mức mỗi sáng tác là một sự tồn tại duy nhất. Đó là tính đơn nhất của

nghệ thuật. Đó cũng là một quy luật hết sức nghiệt ngã trong sáng tác nghệ

thuật. Không đảm bảo quy luật đó, bài thơ sẽ chẳng để lại trong trái tim

người đọc một điều gì, do đó đương nhiên nhà thơ nhanh chóng bị lãng

quên. Có nhiều bài thơ cùng viết về một đề tài, có khi trùng hợp trong một

đề tài hẹp. Thế nhưng chúng vẫn có thể hiển diện ở trong các tuyển tập,

không bị quy luật khắc nghiệt nói trên đào thải, nếu như mỗi thi sĩ có một

cách riêng, đảm bảo được tính đơn giản nhất cho tác phẩm của mình.

“Sáng tác thơ là một việc do cá nhân thi sĩ làm”-đó là một sự hiển

nhiên. Sự hiển nhiên ấy đòi hỏi người làm thơ phải để lại ở mỗi bài thơ, mỗi

tập thơ dấu ấn riêng biệt của mình.

Trong tác phẩm nghệ thuật nói chung và nhất là trong bài thơ ca nói

riêng, dấu ấn cá nhân được thể hiện trên nhiều phương tiện. Nó có thể được

người đọc nhận thấy ở cả nội dung lẫn hình thức, ở trong cách cảm, cách

nghĩ, … của nhà thơ. Theo tôi, người đọc luôn tìm ở nhà thơ những quan

điểm riêng trước cuộc sống, tìm ở nhà thơ một cách nói mới mẻ, độc đáo,…

Con người và cuộc sống từ ngàn xưa đã là đối tượng phản ánh của thơ

ca. Nhưng cuộc sống và con người trong thơ ca là cuộc sống và con người

được phản ánh qua một lăng kính rất cụ thể, rất cá biệt-đấy là tâm hồn, tư

tưởng, tình cảm, …của người nghệ sĩ. Nếu như các ngành khoa học tự nhiên

loại trừ các yếu tố cá biệt để xác lập tính quy luật có giá trị phổ quát, thì văn

học nghệ thuật, trong đó có thơ ca, lại chỉ có thể tồn tại trong cuộc đời khi có

dấu ấn của sự cá biệt. Trong mỗi một bài thơ hay, người đọc đầu tìm thấy

một tấm lòng, một nỗi niềm, một ước vọng, một khao khát riêng tư,…

Nhưng thơ không chỉ nói cái gì riêng của nhà thơ, mà phải thông qua

cái riêng ấy để nói lên những lo toan chung, sướng khổ chung của cuộc sống

và của mọi người, của mọi thế hệ. Đọc Truyện Kiều, nhiều thế hệ tìm thấy

nét rất riêng của cụ Nguyễn Tiên Điền, đồng thời cũng tiếp nhận được một

điều gì đó gần gũi, hữu ích cho mình, cho cuộc sống hôm nay. Đúng nhà thơ

“phải đi sâu vào tâm hồn cá biệt” của mình “để nói cái to tát của xã hội”, “cái

tốt đẹp của chế độ”, nhà thơ phải tạo ra được những tâm trạng điển hình.

Đó là một đòi hỏi, một phẩm chất của thơ ca.

Có nhà thơ đã nói: “Thơ chỉ bật ra khi trong tim ta cuộc sống đã tràn

đầy”. Chất liệu cuộc sống trên đường thâm nhập vào tác phẩm đã mang theo

bao nỗi niềm của người sáng tạo. và khi bài thơ trở lại với cuộc đời, nó đã in

dấu “tâm hồn cá biệt” của nhà thơ. Thật chí lí khi một nhà thơ nước ngoài

nói đại ý: Thế giới nứt làm đôi, vết nứt xuyên qua con tim nhà thơ. Nỗi đau

ấy, khi đến với chúng ta đã “nhuốm máu” người nghệ sĩ. Chất cá tính trong

thơ làm cho tác phẩm khỏi “kho khan” và “nhạt nhẽo”, làm cho thơ nói được

điều ngàn xưa đã nói mà vẫn mới mẻ như thường. Công chúng đến với thơ

đâu phải chỉ để tìm những tri thức về con người và xã hội, mà họ còn thú vị

trước sự độc đáo của một tâm hồn, trước tài năng của đồng loại. Đọc một bài

thơ, người ta nghĩ về cuộc sống, về con người, về một tâm hồn thơ “cá biệt”.

Sự hiện diện của cá nhân người nghệ sĩ trong bài thơ mở ra cho người đọc

nhiều vấn đề có ý nghĩa, gợi lên một sự say mê, hấp dẫn. Nhà thơ đi sâu vào

tâm hồn riêng tư của mình để nói những điều nhiều người cùng suy

nghĩ, cũng quan tâm. Cho nên điều nhà thơ nói đến đối với chúng ta nhiều

khi sâu sắc đến lạ kì. Tính cá thể trong lao động thơ đã góp phần làm nên

sức mạnh đặc trưng của thơ. Con người mà nhà thơ để lại trong thơ của mình

phải là con người có cá tính. Chúng ta cần sự độc đáo của cá tính ấy, do đó

mỗi nhà thơ nên có một phong cách thơ.

Rõ ràng, sáng tác thơ là một công việc rất đặc biệt, rất khó khăn, đòi

hỏi người nghệ sĩ phải hình thành một cá tính sáng tạo. Tuy vậy-theo Xuân

Diệu-tuyệt nhiên không nên thổi phồng cái cá biệt, cái độc đáo lên một cách

quá đáng. Điều đó không hợp với thơ và không phải là phẩm chất của người

làm thơ chân chính. Hãy sáng tác thơ một cách tự nhiên, bình dị, phải đấu

tranh để cái việc tự sáng tạo ấy không trở thành “anh hùng chủ nghĩa”.

Trong khi sáng tác, nhà thơ không thể cứ chăm chăm nghĩ rằng mình phải

ghi dấu ấn của mình vào trong thơ này, tập thơ nọ. Chính trong quá trình

lao động, dồn toàn tâm, toàn ý, bằng xúc cảm tràn đầy, có thể nhà thơ sẽ tạo

ra được bản sắc riêng biệt của mình trong những giây phút cầm bút.

Tính đặc thù của thơ đòi hỏi cái “tôi” của nhà thơ phải có chỗ đứng

đặc biệt, nhất là đối với thơ trữ tình. Ở nước ta, có lẽ dòng văn học lãng mạn

là dòng văn học trong đó các nhà thơ sớm có ý thức về cái “tôi” của mình.

Câu thơ Xuân Diệu trước cách mạng tháng Tám:

Ta là một, là riêng, là thứ nhất

Không có chi bè bạn nổi cùng ta.

Vừa có cái ngạo nghễ, cực đoan của một nhà thơ trẻ sớm được xã hội

thừa nhận, song vừa là sự khẳng định cái cá biệt, độc đáo-một yêu cầu không

thể thiếu được của quá trình sáng tạo nghệ thuật, nhất là thơ ca.

Nhà thơ phải có cá tính, có sự độc đáo. Những phẩm chất đó khắc

chạm thơ anh vào tâm trí người đọc, khẳng định sự tồn tại của tác phẩm

nghệ thuật. Thơ yêu cầu có cá tính, cá tính này có giá trị thẩm mĩ, để thông

qua tâm hồn nhà thơ nói lên những điều mọi người cùng trăn trở, lo toan.

Lời tâm sự của Xuân Diệu thật đúng đắn cả về mặt lí luận cũng như trên

thực tế sáng tác. Lời tâm sự ấy rút ra từ chính cuộc đời làm thơ, sống hết

mình vì thơ của Xuân Diệu và nhớ đến những vần thơ bỏng cháy yêu đương

rất Xuân Diệu: Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi!Hãy đập vào tim anh,

thiên tài là ở đó. Khi ấy những bài thơ của riêng anh sẽ ra đời. Đó cũng chính

là bài thơ của mọi người, bài thơ mới nhất.

BÀI VĂN ĐẠT GIẢI NHẤT HSG QUỐC GIA 1997

Bài của bạn Lý Thu Thủy Vân/Trường THPT Chuyên Lê Qụý Đôn –

Vũng Tàu

Đề bài:

Trong tập tiểu luận “Trang giấy trước đèn” (NXB Khoa học xã hội, trang

165), nhà văn Nguyễn Minh Châu có viết: “Nhà văn tồn tại ở trên đời trước

hết là để làm công việc như kẻ nâng giấc cho những người cùng đường, tuyệt

lộ, bị cái ác hoặc số phận đen đủi dồn đến chân tường (…) để bênh vực cho

những con người không còn có ai để bênh vực”.

Bằng việc phân tích một hoặc một số tác phẩm trước Cách mạng tháng

Tám, anh (chị) hãy chứng minh nhận định trên.

(Đề thi chọn HSG Văn toàn quốc năm học 1997 – 1998, Bảng B, Đề 1)

Bài làm

Viết văn giống như công việc của một người thợ đấu. Người viết văn

tựa như một tướng cầm quân. Đó là một quá trình “cắt xé tư tưởng và vật

lộn với dòng tư tưởng”, đầy đau đớn và trăn trở. Cái đẹp được cô, được đúc

từ những giọt đau giọt xót, để rồi cái đẹp lại “cứu rỗi thế giới” – một đầu là

nỗi đau, một đầu là hạnh phúc. Đó là nhiệm vụ cũng là ý nghĩa cao cả của

một nhà văn chân chính. “Nhà văn tồn tại ở trên đời trước hết để làm công

việc như kẻ nâng giấc cho những người cùng đường, tuyệt lộ, bị cái ác và số

phận đen đủi dồn đến chân tường (…) để bênh vực cho những con người

không có ai để bênh vực ” (Nguyễn Minh Châu).

Một tác phẩm văn chương chân chính trước hết phải là sự thực ở đời,

thậm chí hiện thực trong sáng tác văn chương còn cao hơn, thật hơn sự thật

ngoài đời. Bởi hình tượng nghệ thuật phải là hình tượng điển hình, khái quát,

khách quan của những cá thể, nhân vật của cuộc sống. Con người đọc những

trang văn mà cũng như bắt gặp chính mình ở trong đó. Nhiệm vụ của người

nghệ sĩ không phải là sao chép tự nhiên mà phải là biểu hiện sự tự nhiên.

Thực tế cuộc sống phải là một cái gì đó lớn lao bén nhọn “phải được nén

chặt, gọn mà nặng” (Nguyễn Quang Sáng), nhà văn phải có khả năng nắm

bắt bản chất cuộc sống ở độ sâu tế vi nhất. Qua các tác phẩm văn chương,

người đọc không chỉ nắm bắt được vấn đề xã hội, mà còn nhận ra tư tưởng,

quan điểm, lập trường sáng tác của nhà văn. Còn gì đẹp hơn khi nhà văn

viết về cuộc sống để ngợi ca con người? Văn chương thật lớn lao và đầy ý

nghĩa khi đi sâu và khám phá từng cảm giác và suy nghĩ, thiên về chiều sâu

của nội tâm. Để ta yêu quý và trân trọng những con người bình dị nhất. Để

ta phải giật mình sửng sốt khi nhận ra vẻ đẹp lấp lánh ẩn chứa bên trong

những hình hài tưởng như gàn dở, xấu xí. Đó là lúc nhà văn lý giải cuộc sống

theo cách riêng của mình và được mọi người chấp nhận. Mỗi trang văn có

sức khuấy động lòng người, khơi gợi những tình cảm thẩm mĩ tốt đẹp trong

lòng ta. Viết về cái ác không phải để học tập mà giúp con người nhận ra bản

chất, căm ghét, tránh xa, để hướng tới cái đẹp, cái cao cả. Nhà văn viết về cái

ác không phải để con người xa lánh mà là thương xót, đồng cảm. Văn chương

lúc đó gợi dậy khát khao cứu rỗi linh hồn, cảm hóa con người trong lòng độc

giả. Đó chính là lúc độc giả trở thành người đồng sáng tác. Những dằn vặt,

trăn trở, thậm chí là cả máu và nước mắt cho những thân phận xót xa, đầy

đau khổ. Văn chương không đơn thuần là văn chương mà phải là những

trang đời chứa đựng những triết lý nhân sinh cao cả. Nhà văn lúc đó trở

thành nhà nhân đạo chủ nghĩa, luôn xót thương đồng cảm, thậm chí hướng

tới khát khao, mơ cho con người một cuộc sống đẹp đẽ hơn, công bình hơn,

bác ái hơn, Để những thân phận bi kịch nhất cũng được ấm lòng bởi tình

thương sâu sắc. Để những con người “cùng đường tuyệt lộ” nhất cũng khao

khát ước ao một giấc mơ hạnh phúc. Văn chương chân chính không chỉ chứa

đẩy tình thương mà phải gợi lòng tin, bản lĩnh sống cho con người. Nó không

chỉ đưa con người hướng tới cái đẹp mà còn tiếp thêm sức mạnh để con

người hướng tới và hoàn thiện cái đẹp. Quan niệm của Nguyễn Minh Châu

về nhiệm vụ của người nghệ sĩ đã đặt ra quan điểm về chức năng văn học

một cách sâu sắc, đúng đắn với mọi thời đại và có xu hướng “vị nhân sinh”

cao cả.

Trong trào lưu văn học hiện thực 1930 – 1945 không hiểu sao, mỗi lần

đọc Chí Phèo của Nam Cao, người đọc lại không thể không trăn trở, day dứt

về vấn đề con người và ý nghĩa xã hội trong tác phẩm. Mỗi trang văn cứ trở

đi trở lại, càng đọc càng thấm, càng ngẫm càng sâu. Đã bao năm trôi qua, đã

bao đời phân tích, đánh giá bình luận về tác phẩm. Nhưng chí Phèo không

bao giờ trở thành vấn đề “biết rồi, khổ lắm, nói mãi” mà lại như viên ngọc

càng mài càng sáng, có sức vang động đến muôn đời. Tại sao lại thế? Có phải

vì ý nghĩa hiện thực sâu sắc trong tác phẩm? Hay do ngòi bút lạnh lùng,

khách quan, tỉnh táo cùng bút pháp tài hoa, uyên bác của Nam Cao? Có lẽ,

cái lớn lao sâu sắc nhất, cái tác động đến trực quan cũng như tư duy thẩm

mỹ mạnh mẽ chính là cái “tĩnh” trong tác phẩm. Ở đó, Nam Cao đã dùng

phép biện chứng tâm hồn để mà cảm, để mà hiểu. Nhà văn đã dùng chính

tấm lòng trong sáng, ngây thơ, đáng quý mà cũng đầy xúc cảm của người

nghệ sĩ để trò chuyện với tấm lòng luôn rỉ máu và nước mắt của thân phận

bi kịch. Chỉ tấm lòng mới trò chuyện được với tấm lòng. Chỉ có cái tình sâu

sắc và cái tâm cao cả mới có thể nối liền trái tim người nghệ sĩ với tâm hồn

muôn người, muôn đời.

Ngay đầu tác phẩm, người ta lý giải được tại sao Chí Phèo lại bắt đầu

từ tiếng chửi. “Hắn vừa đi vừa chửi… Bắt đầu chửi trời… Rồi hắn chửi đời…

Tức mình hắn chửi cả làng Vũ Đại… Hắn nghiến răng mà chửi cái đứa nào

đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng chí Phèo”. Cuộc đời bi kịch thế là dần dần mở

ra. Người đọc không chỉ thấy bản chất lưu manh của tên Chí, mà có cảm giác

băn khoăn, trăn trở, thậm chí xót xa cho hắn. Cuộc đời con người phải đắm

chìm vào tìm ra căn nguyên bi kịch, căn nguyên nỗi đau con người. Đó là

hình ảnh con người không tự ý thức được bi kịch của mình, không nhận ra

mình là công cụ mà còn đồng tình trước sự tăm tối của chính thân phận. Cái

nhìn hiện thực của nhà văn mang giá trị tố cáo và nhân đạo sâu sắc. Ngòi

bút Nam Cao tựa lưỡi dao của nhà phẫu thuật hiện thực lách sâu vào căn

bệnh nô lệ mù quáng. Nam Cao thương xót, đồng cảm cho con người chính

là lúc nhà văn nhận ra nỗi đau đớn nhất của họ. Nhà văn muốn “nâng giấc,

thức tỉnh con người” trước hết phải thấu hiểu sâu sắc bi kịch và hướng con

người tới những tình cảm thẩm mĩ tốt đẹp. Chí Phèo muốn thức tỉnh trước

hết phải hiểu được nỗi đau của mình. Nam Cao đã xây dựng được tiền đề

để đưa Chí Phèo đến sự thức tỉnh, giúp người đọc tự hiểu sâu hơn. Nhiệm

vụ của nhà văn với con người là thức tỉnh. Nam Cao thức tỉnh Chí Phèo hay

là thức tỉnh chút lương tri còn ngủ quên đâu đấy trong lòng người. Giá trị

nhân văn cao cả và ngòi bút chiến đấu thể hiện một cách mạnh mẽ. Điều đó

được chứng tỏ khi lần thứ ba, Chí đến nhà Bá Kiến để đòi lương thiện. Tiếng

kêu đòi lương thiện của Chí Phèo vang lên trong không gian nhà Bá Kiến

chứ không phải bất cứ mệt nơi nào khác. Đó chẳng phải là dụng ý của Nam

Cao sao? Đâu phải là vô tình, ngẫu nhiên? Nam Cao phát hiện ra bản chất

sâu xa về căn nguyên nỗi đau con người, nên muốn nhân vật của mình tìm

đến, đối diện với nó, để thức tỉnh, để đòi lương thiện. Nếu xét theo về quan

niệm chức năng văn học và nhiệm vụ người nghệ sĩ của Nguyễn Minh châu,

thì có thể coi sự nâng giấc của Nam Cao với “người cùng tuyệt lộ bị cái ác và

số phận đen đủi dồn đến chân tường” là sự “nâng giấc” cao quý và thiêng

liêng nhất. Bởi có ai có bi kịch như Chí Phèo. Bi kịch của Chí Phèo còn vượt

qua bi kịch của thể xác, về miếng ăn, về cái đói mà Nam Cao vẫn thường

trăn trở. Có còn con người nào cùng đường như Chí Phèo? Bị cả xã hội ruồng

rẫy, bị cả những người cưu mang bỏ rơi?

Có lẽ trong văn học trước đó và sau này, sẽ mãi mãi chỉ có một Chí

Phèo bị tha hóa đến tận cùng, biến chất đến đau đớn. Nhưng cao quý ở chỗ,

Nam Cao đã để cho con người – con quỷ ấy – thức tỉnh, thức tỉnh một cách

thực sự. Sự thức tỉnh của một con quỷ mới là sự thức tỉnh đáng quý nhất.

Nam Cao đã làm được điều ấy. Vậy sao nhiều lúc còn trách nhà văn khô

cứng, lạnh lùng? Chỉ có cái tâm thì nhà văn mới thức tỉnh, hướng thiện con

quỷ ấy. Thế nên mới có ý kiến cho rằng: “Chí Phèo thức tỉnh không phải nhờ

Thị Nở mà do chính Nam Cao, chính cái tình của một người nghệ sĩ đã nâng

giấc cho nhân vật của mình đến con đường đẹp đẽ một cách thuyết phục

nhất”. Trong khám phá của Nam Cao, không có sự song hành giữa hai bên

thiện – ác. Còn Bá Kiến, Chí Phèo mãi chỉ là bi kịch, còn Bá Kiến thì không

ai trong làng Vũ Đại như Binh Chức, Năm Thọ, Chí Phèo được lương thiện.

Tác phẩm Nam Cao thức tỉnh con người, chừng nào cái ác còn tồn tại thì cái

thiện bị lấn át. Con đường đến nhà Bá Kiến không đơn giản là con đường

đấu tranh giữa cái thiện – cái ác mà là con đường đang đến dần sự ý thức

con người của Chí. Bước chân đến nhà Bá Kiến, vì thế, không ngẫu nhiên,

không còn là cảm tính mà là lí tính, tự giác chứ không phải là tự phát. Đó là

bước chân của ý thức đang dần được giác ngộ mâu thuẫn giữa nông dân và

địa chủ phong kiến. Có thể Chí Phèo chết là sự trả giá tất yếu nhưng xét đến

cùng, đó mới thực sự là thức tỉnh số phận con người trong tinh thần mạnh

mẽ quyết liệt. “Tao muốn làm người lương thiện”. Hai tiếng “lương thiện”

mới cao quý làm sao, nhưng cũng có thể rất bình dị, giản đơn. Nhưng sao

với Chí Phèo lại quá xa xôi, thậm chí là siêu tưởng. Anh Chí ấy đã từ tác

phẩm bước ra sống ngật ngưỡng giữa cuộc đời. Bởi tuy chết, nhưng cái

lương thiện tưởng như còn sót lại của Chí thì lại có sức sống đến ngàn đời.

Câu hỏi của Chí như một tiếng kêu trăn trở muôn đời nhức nhối. “Yêu cho

roi cho vọt”, để Chí chết cũng là khẳng định tình thương, sự đồng tình, bênh

vực của Nam Cao đối với những con người đầy bi kịch. Cuộc đời đã và sẽ

có rất nhiều số phận giống Chí, tác phẩm của Nam Cao thôi thúc con người

vươn tới cái đẹp, giúp con người vươn tới cái đẹp và hành động vì nó. Tài

năng sáng tạo cùng với bản tính thơ văn chân chính – tính thẩm mĩ đã biến

Chí Phèo thành một sinh mệnh đặc biệt, tồn tại vô hạn vô cùng trong một vẻ

đẹp luôn luôn tươi mới. Nam Cao còn khẳng định và nâng cao mơ ước của

người dân, đứng bên cạnh bênh vực và cứu vớt họ bằng một tình thương

cao quý.

Đầu tác phẩm, người ta lý giải được tại sao Chí Phèo lại bắt đầu từ

tiếng chửi. “Hắn vừa đi vừa chửi… Bắt đầu chửi trời… Rồi hắn chửi đời…