Chương 5 Cơ cấu xã hội - giai cấp trong thời kỳ quá độ

Cơ cấu xã hội - giai cấp trong thời kỳ quá độ
Giai cấp công nhân
Giai cấp công nhân Việt Nam có vai trò quan trọng đặc
biệt là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là
Đảng Cộng sản Việt Nam; đại diện cho phương thức sản xuất
tiên tiến; giữ vị trí tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hội, là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh và là lực lượng nòng cốt trong
liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức'.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ trung
tâm là đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; phát triển kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhất là trong điều
kiện khoa học - công nghệ hiện đại và cách mạng công nghiệp
lần thứ tư (cách mạng công nghiệp 4.0) đang phát triển mạnh.
Bên cạnh đó, một bộ phận công nhân thu nhập thấp, giác
ngộ chính trị, giai cấp chưa cao và còn nhiều khó khăn về mọi mặt vẫn tồn tại.
Giai cấp nông dân
Giai cấp nông dân cùng với nông nghiệp, nông thôn có vị
trí chiến lược trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá,
góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là lực lượng xã hội quan
trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính
trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng; là chủ thể của quá trình phát
triển, xây dựng nông thôn mới gắn với xây dựng các cơ sở công
nghiệp, dịch vụ và phát triển đô thị theo quy hoạch; phát triển
toàn diện, hiện đại hóa nông nghiệp.....
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, giai cấp nông dân
cũng có sự biến đổi cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu giai
cấp: Về số lượng và tỉ lệ trong cơ cấu xã hội - giai cấp có xu
hướng giảm dần, nhưng chất lượng được nâng lên rõ rệt. Trong
giai cấp nông dân những chủ trang trại lớn sẽ xuất hiện, đồng
thời vẫn còn những nông dân mất ruộng đất trở thành người
làm thuê...và sự phân hóa giàu nghèo trong nội bộ nông dân cũng ngày càng rõ
Đội ngũ trí thức
Đội ngũ trí thức là lực lượng lao động sáng tạo đặc biệt quan
trọng trong tiến trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước và hội nhập quốc tế, xây dựng kinh tế tri thức, phát
triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc;
là lực lượng trong khối liên minh.
Ngày nay vai trò của đội ngũ tri thức càng được đề cao như là
nguồn lực quan trọng đặc biệt, phản ánh sức mạnh của mỗi
quốc gia trong cuộc chạy đua, cạnh tranh toàn cầu. Đó là một xu thế thời đại.
Trước yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, đội ngũ trí thức nước ta
còn bộc lộ nhiều hạn chế và yếu kém.
Số lượng và chất lượng chưa đáp ứng được yêu cầu của sự phát
triển đất nước. Cơ cấu đội ngũ trí thức có những mặt bất hợp lý
về ngành nghề, độ tuổi, giới tính... Trí thức tinh hoa và hiền tài
còn ít, chuyên gia đầu ngành còn thiếu nghiêm trọng, đội ngũ
kế cận hẫng hụt; chưa có nhiều tập thể khoa học mạnh, có uy
tín ở khu vực và quốc tế.
Một bộ phận trí thức, kể cả người có trình độ học vấn cao, còn
thiếu tự tin, e ngại, sợ bị quy kết về quan điểm, né tránh những
vấn đề có liên quan đến chính trị. Một số giảm sút đạo đức
nghề nghiệp, thiếu ý thức trách nhiệm và lòng tự trọng, có biểu
hiện chạy theo bằng cấp, thiếu trung thực và tinh thần hợp tác.
Một số trí thức không thường xuyên học hỏi, tìm tòi, trau dồi
chuyên môn nghiệp vụ, thiếu chí khí và hoài bão. Nhiều trí thức
trẻ có tâm trạng thiếu phấn khởi, chạy theo lợi ích trước mắt,
thiếu ý chí phấn đấu vươn lên về chuyên môn.
Nền kinh tế nước ta vẫn trong tình trạng lạc hậu, trình độ khoa
học và công nghệ còn thấp; việc áp dụng khoa học và công
nghệ vào sản xuất và đời sống chưa cao,... Về khách quan,
chưa có đầy đủ điều kiện để phát huy hết năng lực sáng tạo của
trí thức. Một bộ phận trí thức, ở mức độ khác nhau còn chịu ảnh
hưởng các mặt hạn chế của tư tưởng phong kiến, của nền kinh
tế tiểu nông và cơ chế kế hoạch hoá tập trung, quan liêu bao
cấp kéo dài, của mặt trái cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế
quốc tế trong giai đoạn kinh tế đang chuyển đổi.
Đảng và Nhà nước ta cần tiếp tục thể chế hóa và kiên định
thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ, xây dựng đội ngũ trí thức, rà soát
hệ thống luật pháp và các văn bản liên quan đến đào tạo, bồi
dưỡng, trọng dụng, đãi ngộ và tôn vinh trí thức để sửa đổi, bổ
sung, ban hành phù hợp với tình hình thực tế.
Đội ngũ doanh nhân
Sự hình thành và lớn mạnh của đội ngũ doanh nhân trong những năm qua có
thể khái quát ở các mặt sau:
- Phát triển nhanh v ề ề s ố ố lượng và ở nhiềều lĩnh vực khác nhau
Sự phát triển của nền kinh tế, sự cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư và tích
cực thực hiện các chương trình hỗ trợ doanh nhân, đội ngũ doanh nhân Việt
Nam đã có sự phát triển không ngừng về số lượng.
- Chấốt lượng đội ngũ doanh nhấn ngày càng được nấng cao:
Bên cạnh sự phát triển nhanh về số lượng, chất lượng doanh nhân cũng ngày
càng được nâng lên. Nhiều doanh nhân nước ta đã thể hiện rõ phẩm chất, bản
lĩnh của doanh nhân Việt Nam hiện đại
- Có vị t hề ố ngày càng quan trọng trong hệ thốống chính trị - xã hội :
Với số lượng lên tới hàng triệu người và chất lượng được nâng cao, với vị thế
kinh tế to lớn, đội ngũ doanh nhân nước ta đã hình thành một tầng lớp xã hội
mới. Cùng với giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, họ
đang tạo thành một đội quân chủ lực trong công cuộc đổi mới của đất nước.
Đóng góp to lớn vào sự nghiệp đổi mới
+ Là lực lượng xung kích trong việc phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện CNH, HĐH đất nước.
+ Là đại biểu cho lực lượng sản xuất mới, góp phần quyết định tạo ra chuỗi giá
trị mới cho xã hội, là đội quân chủ lực thúc đẩy tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.
+ Là một lực lượng chủ yếu góp phần giải phóng lực lượng sản xuất, tạo công
ăn việc làm và là trụ cột chính để xóa đói, giảm nghèo qua công việc kinh doanh của mình.
+ Tuân thủ chính sách, chủ trương đường lối của Đảng, Nhà nước, đội ngũ
doanh nhân luôn là lực lượng bảo đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa của
nền kinh tế thị trường ở nước ta.
=> Đội ngũ doanh nhân nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, như thiếu tính chuyên
nghiệp; thiếu sự liên kết chặt chẽ; chưa thực sự có chiến lược kinh doanh bài
bản, lâu dài; thiếu kinh nghiệm kinh doanh. Cho đến nay, vẫn còn có những
quan điểm chưa thống nhất, còn có nhận thức chưa đầy đủ, rõ ràng về vai trò, vị
thế của đội ngũ doanh nhân trong tiến trình xây dựng nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. (vì vậy cần)
- Tập trung hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, thuận lợi cho doanh nghiệp.
- Tạo điều kiện phát triển một số doanh nghiệp quy mô lớn và
doanh nhân tầm cỡ khu vực và thế giới.
- Xây dựng văn hóa doanh nhân Việt Nam hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc
- Tôn vinh những doanh nhân có nhiều thành tích, đóng góp, tạo
điều kiện cho họ tham gia ngày càng hiệu quả vào quá trình
hoạch định chính sách kinh tế - xã hội
Ngoài ra, Đảng và Nhà nước cần lắng nghe tiếng nói và ý kiến
đóng góp của đội ngũ doanh nhân; coi đó là một trong những
kênh phản biện quan trọng để giúp Đảng và Nhà nước hoạch
định đường lối, chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của đất nước
- Phát triển các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề. Phụ nữ
Đối với phụ nữ, nâng cao trình độ mọi mặt và đời sống vật
chất, tinh thần của phụ nữ; thực hiện tốt bình đẳng giới,sự bất
bình đẳng đối với phụ nữ là sự bất bình đẳng “kép”, ngoài xã
hội, phụ nữ “không có quyền gì cả vì pháp luật không cho họ có
quyền bình đẳng với nam giới”, còn trong gia đình thì họ là “nô
lệ gia đình”, bị nghẹt thở dưới cái gánh những công việc bếp
núc nhỏ nhặt nhất, lam lũ nhất, khổ cực nhất, làm cho mụ
người nhất tạo điều kiện và cơ hội cho phụ nữ phát triển toàn
diện, phát triển tài năng, thực hiện tốt vai trò của mình.
(cần)Nghiên cứu, bổ sung và hoàn thiện luật pháp và chính
sách đối với lao động nữ, tạo điều kiện và cơ hội để phụ nữ thực
hiện tốt vai trò của mình; tăng tỷ lệ phụ nữ tham gia vào cấp ủy
và bộ máy quản lý các cấp. Kiên quyết đấu tranh chống các tệ
nạn xã hội và xử lý nghiêm minh theo pháp luật các hành vi
bạo lực, buôn bán, xâm hại nhân phẩm phụ nữ.
Giai cấp công nhân và sự nghiệp của giai cấp vô sản, phấn
đấu giành quyền bầu cử cho phụ nữ là một bước quan trọng
trong sự nghiệp giải phóng phụ nữ.
Đội ngũ thanh niên
Đội ngũ thanh niên là đường cột của nước nhà, chủ nhân
tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc. Chăm lo, phát triển, thanh niên vừa là mục
tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển vững bền của đất nước.
-Do kinh tế đất nước vẫn còn nhiều khó khăn, chưa đủ điều
kiện để đáp ứng tốt cho các nhu cầu của thanh niên cũng như
của nhân dân cho các lĩnh vực học tập, nghề nghiệp, việc làm,
thu nhập, sức khỏe, nhu cầu vui chơi, giải trí, hôn nhân, gia đình.
- Sự chuyển dịch về cơ cấu kinh tế sự phân hóa giàu nghèo
ngày càng gia tăng quá trình phát triển kinh tế thị trường sẽ tạo
ra những thách thức đối với thanh niên về trình độ học vấn,
chuyên môn, nghiệp vụ lẫn, tay nghề, bản lĩnh và tác động sâu
sắc đến tư tưởng, tình cảm, lối sống của thanh niên. Số thanh
niên từ nông thôn ra thành phố, các khu công nghiệp, các trung
tâm kinh tế, thanh niên lao động tự do, thanh niên thiếu việc
làm, thu nhập không ổn định vẫn ngày càng có chiều hướng gia tăng.
- Dưới sự tác động của toàn cầu hóa, những sản phẩm độc
hại phi văn hóa bằng nhiều con đường, nhất là qua internet, các
phương tiện truyền thông sẽ tác động trực tiếp, liên tục với
cường độ cao đến lối sống, nếp sống của thanh niên, tạo sức ép
gây nhiều khó khăn, phức tạp cho việc bảo vệ và phát huy văn
hóa dân tộc trong giới trẻ.
- Sự gia tăng của các tệ nạn xã hội như ma túy, mại dâm, tội
phạm nguy hiểm, côn đồ, hung hãn, băng nhóm… chưa được
ngăn chặn hiệu quả; môi trường xã hội chưa lành mạnh; sức
khỏe sinh sản, tỷ lệ nhiễm HIV trong thanh niên sẽ còn diễn
biến phức tạp, ở mức báo động… đã, đang và sẽ tác động xấu đến thanh niên.
Đối với thế hệ trẻ, đổi mới nội dung, phương thức giáo dục
chính trị, tư tưởng, lý tưởng, truyền thống, bồi dưỡng lý tưởng
cách mạng, lòng yêu nước, xây dựng đại đức, lối sống lành
mạnh, ý thức tôn trọng và nghiêm chình chấp hành hiến pháp
và pháp luật. Tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho thế hệ
trẻ học tập, nghiên cứu, lao động , giải trí, phát triển trí tuệ, kĩ
năng, thể lực. Khuyến khích thanh niên nuôi dưỡng ước mơ,
hoài bão, xung kích, sáng tạo, làm chủ khoa học, công nghệ hiện đại.
Liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kì quá độ Chính trị
Ở nước ta, chính trị của liên minh thể hiện ở việc giữ vững lập trường
chính trị - tư tưởng của giai cấp công nhân, đồng thời giữ vững vai trò lãnh đạo
của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với khối liên minh và đối với toàn xã hội để
xây dựng và bảo vệ vững chắc chế độ chính trị, giữ vững độc lập dân tộc và
định hướng đi lên chủ nghĩa xã hội.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội vẫn còn tồn tại những hệ tư
tưởng cũ, những phong tục tập quán cũ, lạc hậu; các thế lực thù địch vẫn tìm
mọi cách chống phá chính quyền cách mạng, chống phá chế độ mới, vì vậy trên
lập trường tư tưởng - chính trị của giai cấp công nhân, để thực hiện liên minh
giai cấp, tầng lớp, phải “hoàn thiện, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và quyền
làm chủ của nhân dân; không ngừng củng cố, phát huy sức mạnh của khối đại
đoàn kết toàn dân tộc; tăng cường sự đồng thuận xã hội...”; “Xây dựng Đảng
trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, tăng cường bản chất giai
cấp công nhân và tính tiên phong, sức chiến đấu, phát huy truyền thống đoàn
kết, thống nhất của Đảng...”.
(cần)Động viên các lực lượng trong khối liên minh gương
mẫu chấp hành đường lối chính trị của Đảng, pháp luật và
chính sách của nhà nước; sẵn sàng tham gia chiến đấu bảo vệ
những thành quả cách mạng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa.
Đồng thời, kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, chủ
nghĩa xét lại dưới mọi hình thức; chống âm mưu “diễn biến hoà
bình” của các thế lực thù địch và phản động. Kinh tế
Nhiệm vụ đề ra cho chặng đường đầu của thời kỷ quá độ là
chuẩn bị tiền đề cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ngày càng được xác định rõ hơn".
Phát huy những kết quả đạt được trong những năm qua
dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã đạt được những
thành tựu quan trọng mà Đại hội IX của Đảng đã khẳng định:
- Kinh tế tăng trưởng khá, tổng sản phẩm GDP trong nước tăng
bình quân hàng năm 7%. Hệ thống kết cấu hạ tầng được tăng cường.
- Văn hóa xã hội có những tiến bộ, đời sống của nhân dân tiếp tục được cải thiện.
- Tình hình chính trị - xã hội cơ bản được ổn định, quốc phòng,
an ninh được tăng cường.
- Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng được chú trọng, hệ thống
chính trị được củng cố.
- Quan hệ đối ngoại không ngừng được mở rộng, hội nhập kinh
tế quốc tế được tiến hành chủ động và đạt nhiều kết quả.
Tổng sản phẩm trong nước tăng mạnh. Ngày nay, thế và
lực của đất nước ta đã lớn mạnh lên rất nhiều.
Tuy nhiên, bên cạnh đó chúng ta còn những yếu kém cần khắc phục:
Nền kinh tế phát triển chưa vững chắc, hiệu quả và sức cạnh
tranh thấp. Một số vấn đề văn hóa xã hội bức xúc và gay gắt
chậm được giải quyết. Cơ chế chính sách chưa đồng bộ; tình
trạng tham nhũng, suy thoái ở một bộ phận không nhỏ cán bộ,
đảng viên là rất nghiêm trọng.
(cần)Tổ chức các hình thức giao lưu, hợp tác, liên kết kinh
tế giữa công nghiệp – nông nghiệp - khoa học và công nghệ -
dịch vụ...; giữa các ngành kinh tế; các thành phần kinh tế, các
vùng kinh tế; giữa trong nước và quốc tế. Chuyển giao và ứng
dụng khoa học - kỹ thuật và công nghệ hiện đại, nhất là công
nghệ cao vào quá trình sản xuất kinh doanh nông nghiệp và
công nghiệp, dịch vụ nhằm gắn kết chặt chẽ các lĩnh vực kinh
tế cơ bản của quốc gia, qua đó gắn bó chặt chẽ công nhân,
nông dân, trí thức và các lực lượng khác trong xã hội làm cơ sở
kinh tế - xã hội cho sự phát triển của quốc gia.
Văn hóa – Xã hội
Tổ chức liên minh để các lực lượng dưới sự lãnh đạo của Đảng cùng nhau xây
dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng thời tiếp thu
những tinh hoa, giá trị văn hóa của nhân loại và thời đại
Đảm bảo”gắn tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, xây dựng con người và
thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội
Văn hóa là sức mạnh nội sinh quan trọng đảm bảo sự phát triển bền vững và bảo
vệ Tổ Quốc vì mục tiêu”dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh
Trên lĩnh vực tư tưởng – văn hoá: Trong TKQĐ lên CNXH còn tồn
tại nhiều tư tưởng khác nhau, chủ yếu là tư tưởng tư sản và tư
tưởng vô sản. GCCN thông qua đội tiền phong của mình là Đảng
Cộng sản từng bước xây dựng văn hoá vô sản, nền văn hoá mới
XHCN, tiếp thu giá trị văn hoá dân tộc và tinh hoa văn hoá nhân
loại, đảm bảo đáp ứng nhu cầu văn hoá – tinh thần ngày càng cao của nhân dân.
- Trên lĩnh vực xã hội: Do kết cấu kinh tế nhiều thành phần
quy định nên trong TKQĐ lên CNXH còn tồn tại nhiều giai cấp,
tầng lớp và sự khác biệt giữa các tầng lớp xã hội. Các giai cấp,
tầng lớp vừa hợp tác vừa đấu tranh với nhau. Trong thời kỳ này
còn khác biệt giữa thành thị và nông thôn, giữa lao động trí óc và lao động chân tay.
Cần phải thực hiện xoá đói giảm nghèo; thực hiện tốt các
chính sách xã hội đối với công nhân, nông dân, trí thức và các
tầng lớp nhân dân; chăm sóc sức khoẻ và nâng cao chất lượng
sống cho nhân dân; nâng cao dân trí, thực hiện tốt an sinh xã
hội. Phải phát triển giáo dục và đào tạo, đẩy mạnh phát triển và
ứng dụng khoa học và công nghệ cao hiện đại; chống các biểu
hiện tiêu cực và tệ nạn xã hội. Xây dựng quy hoạch tổng thể về
phát triển khu công nghiệp, khu đô thị phải gắn với đảm bảo
phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới bền vững.