lOMoAR cPSD| 47028186
II, Nội dung trường phái hiện đại hóa
2. Cơ sở lý thuyết của Trường phái hiện đại hóa
-Trường phái hiện đại hóa ảnh hưởng sâu sắc từ thuyết
琀椀 ến hóa và chức năng.
-Từ khi học thuyết 琀椀 ến hóa giúp giải thích sự chuyển
đổi của xã hội Tây Âu từ truyền thống hiện đại trong thế
kỉ XIX, nhiều nghiên cứu của trường phái hiện đại hóa 琀
椀 n rằng nó sẽ 琀椀 ếp tục soi sáng con đường phát
triển của các nước thế giới thứ 3.
2.1 Ảnh hưởng của thuyết 琀椀 ến hóa đến lý thuyết của
Trường phái hiện đại hóa
- Ra đời vào đầu thế kỉ XIX sau cách mạng công
nghiệp và cách mạng tư sản Pháp.
- Học thuyết sinh ra trong đầu thế kỉ XIX là kết quả
của cách mạng công nghiệp và cách mạng Pháp,
hai cuộc cách mạng này không chỉ xóa bỏ trật tự
xã hội cũ mà dẫn đến sự hình thành một trật tự xã hội 琀椀 ến bộ hơn. lOMoAR cPSD| 47028186
- Cách mạng công nghiệp với các ứng dụng khoa
học công nghệ của nó đã dẫn đến tăng năng suất
tạo nên một hệ thống sản xuất nhà máy mới và
bắt đầu chinh phục thị trường thế giới.
- Cách mạng Pháp tạo nên một trật tự chính trị mới
dựa trên sự công bằng , tự do, dân chủ nghị viện.
. Theo Comte (1964) ảnh hưởng của thuyết 琀椀 ến hóa qua các đặc trưng sau:
- Thứ nhất: Trường phái hiện đại hóa giả định thay
đổi của xã hội là một phương hướng duy nhất , ý
là mọi xã hội loài người đếu phát triển theo một
chiều hướng giống nhau, luôn phát triển từ trạng
thái lạc hậu ->trạng thái hiện đại hơn.
- Thứ hai: Hệ thống giá trị xã hội được hoàn thiện
theo hướng ngày càng tốt hơn.
+ sự chuyển động của mọi xã hội đều hướng tới giai
đoạn hoàn thiện cuối cùng bởi vì nó đại diện cho sự 琀椀
ến bộ của nhân loài và nền văn minh. lOMoAR cPSD| 47028186
- Thứ ba: Trường phái giả định rằng sự thay đổi của
xã hội này là chậm chạp, 琀椀 ến triển từng phần và không có cách mạng.
+ Sự 琀椀 ến hóa từ một xã hội đơn giản , sơ khai ->một
xã hội hiện đại , phức tạp sẽ cần nhiều thế kỉ để hoàn thành.
2.2 Ảnh hưởng của thuyết chức năng đến lý thuyết của
Trường phái hiện đại hóa
A, Đặc trưng của thuyết chức năng
Theo Parons , xã hội loài người giống như một cơ thể
sinh học và có thể áp dụng việc nghiên cứu xã hội như
nghiên cứu các cơ thể sống. - Thứ nhất:
+ Các tổ chức khác nhau tạo nên một xã hội. +
Các bộ phận tạo nên một sinh vật sinh học , các
tổ chức xã hội có sự liên quan, hợp tác và phụ
thuộc chặt chẽ với nhau.
Như vậy trong một thể chế xã hội liên quan
mật thiết đến một thể chế khác . Parsons sử lOMoAR cPSD| 47028186
dụng khái niệm “ Hệ thống” để thể hiện phối
hợp hài hòa giữ các thể chế. - Thứ hai:
+ Thể chế cũng như mỗi phần của sinh học – thực
hiện một chức năng đặc biệt vì lợi ích của toàn bộ cơ thể.
+ Ông biện luận rằng có 4 chức năng quan trọng
mà mọi xã hội phải thực hiện , không thì xã hội sẽ
suy yếu hoặc không thể tồn tại. 4 chức năng bao gồm:
- Thích ứng với sự thay đổi , được thực hiện bởi nền kinh tế.
- Mục 琀椀 êu viên tới, được thực hiện bởi chính phủ.
- Hợp nhất ( các tổ chức với nhau) được thực hiện
bởi các thể chế , pháp luật , tôn giáo và các quy
định của xã hội khác.
- Tiềm năng ( duy từ từ thế hệ này sang thế hệ
khác), được thực hiện bởi gia đình và giáo dục. - Thứ ba: lOMoAR cPSD| 47028186
+ Sự tương tự sinh vật cũng đã dẫn Parsons đến
việc xây dựng khái niệm “ Trạng thái cân bằng nội tại ổn định”
+ Theo Parsons xã hội cũng quan sát các nhịp
điệu cần thiết giữ trạng thái cân bằng nội tại –
luôn có sự tương tác thường xuyên giữa các tổ chức để duy trì trạng thái này
+ Parsons giả định một xã hội thiết lập trong sự
hài hòa hơn trong cuộc xung đột giữa các tổ chức
với nhau giống như một cơ thể sinh vật , các bộ
phận không xung đột với nhau để làm hại mình. - Thứ 4:
+ Parsons đã xây dựng khái niệm “ các biến số
khuôn mẫu” để phân biệt xã hội truyền thống và xã hội hiện đại
+ Các biến số khuôn mẫu là các quan hệ xã hội chủ
chốt đang tồn tại , vận động và bám rễ vào đời sống của xã hội. lOMoAR cPSD| 47028186
-Theo ông có 5 khuôn mẫu để phân biệt xã hội
hiện đại và lạc hậu: (1) Giá trị xã hội
- Xã hội truyền thống: mang 琀 cảm xúc , trực diện.
- Xã hội hiện đại : Có xu hướng trọng lý trí , vô tư,
nguyên tắc , gián 琀椀 ếp. (2) Tính phổ quát
- Xã hội truyền thống: 琀椀 ếng riêng biệt , cục bộ
- Xã hội hiện đại: Tính phổ thông , phổ cập (3) Cách 琀椀 ếp cận
Xã hội truyền thống: khuynh hướng tập thể Xã
hội hiện đại: Khuynh hướng cá nhân được tập chung.
(4) Vai trò năng lực cá nhân
- Xã hội truyền thống : Tầm quan trọng của quan hệ xã hội.
- Xã hội hiện đại : Tầm quan trọng của khả năng (5) Cấu trúc xã hội
- Xã hội truyền thống: Đa chức năng lOMoAR cPSD| 47028186
- Xã hội hiện đại: Chuyên môn hóa
3, Các 琀椀 ếp cận của Trường phái hiện đại hóa
3.1 Tiếp cận xã hội học
A, Quan điểm xã hội hiện đại
- Thứ nhất: Sự hiện đại hóa được định nghĩa như thế nào?
+ theo Levy , hiện đại hóa được xác định bởi trình
độ của các công cụ sản xuất và các nguồn năng
lượng được sử dụng.
+ Levy phân biệt xã hội hiện đại hóa và xã hội lạc
hậu là hai thái cực trong một chuỗi biến đổi loeen tục.
Thời điểm nghiên cứu, ông coi Vương quốc Anh,
Nhật bản hiện đại và Mỹ đại diện cho xã hội hiện
đại và Trung quốc , Ấn Độ được xem là xã hội không hiện đại.
4.Các luận điểm cơ bản và phương pháp nghiên cứu. lOMoAR cPSD| 47028186
a, Các luận điểm cơ bản của Trường phái hiện đại hóa.
- Tập hợp giả định lý thuyết thứ nhất những khai
niệm rút ra từ thuyết 琀椀 ến hóa của Châu
Âu.Theo lý thuyết này nhà nghiên cứu của
trường phái hiện đại hóa đã xây dựng lý thuyết
của các đặc điểm sau đây.
+,Hiện đại hóa là một quá trình nhiều giai đoạn. Lý
thuyết của Rostow phân biệt các giai đoạn khác
nhau của quá trình hiện đại hóa mà mọi xã hội đều trải qua.
+, Các xã hội rõ ràng bắt đầu từ trạng thái nguyên
thủy , đơn giản đa năng, truyền thống và kết thúc
ở trạng thái 琀椀 ên 琀椀 ến , phức tạp , chuyên môn hóa cao.
+ Hiện đại hóa là một quá trình hội tụ: hiện đại
hóa tạo ra xu hướng hội tụ giữ các xã hội . Levy
nhận định rằng theo thời gian các nước thế giới
thứ ba và các nước phát triển sẽ ngày càng giống nhau.
+ Hiện đại hóa là một quá trình Âu hóa : lOMoAR cPSD| 47028186
. Trong các lý luận hiện đại có một thái độ tự mãn
đối với xã hội của Tây Âu và Mỹ các quốc gia này
được xem là có thịnh vượng kinh tế và ổn định
dân chủ mà chưa nước nào trên thế giới sánh
được. Do các nước Tây Âu và Mỹ là quốc gia 琀椀
ên 琀椀 ến nhất nên chúng đã trở thành các mô
hình phát triển cho các nước đi sau.
+ Hiện đại hóa là một quá trình không thể đảo ngược:
. Một quá trình hiện đại hóa bắt đầu thì thì nó đã
không thể dừng lạo hoặc khi các quốc gia thuộc
các nước thế giới thứ ba có mối liên hệ với
Phương thì các quốc gia này không thể ngăn chặn
đòi hỏi phải hiện đại hóa đất nước.
+ Hiện đại hóa là một quá trình 琀椀 ến bộ: TRở
ngại của hiện đại hóa có nhiều về dài hạn quá
trình hiện đại hóa là tất yếu và cấp thiết .
+ Hiện đại hóa là một quá trình lâu dài : Đó là sự
đối mới chứ không phải là một cuộc cách đê hoàn
thành quá trình trải qua nhiều thế hệ , thậm chí lOMoAR cPSD| 47028186
hàng thế kỉ và sự ảnh hưởng mạnh mẽ chỉ được
nhận thái trong thời gian dài.
- Tập hợp định lý thuyết thứ hai: sự thừa kế từ
thuyết chức năng , nhấn mạnh sự phụ thuộc lẫn
nhau các thành phần trong xã hội , tầm quan
trọng khuôn mẫu và quá trình nội tại của xã hội
theo mô hình “cân bằng nội tại”
+ Hiện đại hóa là một quá trình mang 琀 ệ thống : Đặc 琀
ủa sự hiện đại là tạo ra một khối thống nhất.
. Sự hiện những sự thay đổi thực sự từ tất cả các khia
cạnh của xã hội bao gồm công nghiệp hóa , đô thị hóa ,
động lực 琀椀 ến lên , sự phân tách , phi tôn giáo sự
tham gia , sự tập chung hóa.
+ Hiện đại hóa là một quá trình nội tại: Do có bản chất và
hệ thống và chuyển đổi , hiện đại hóa tạo ra sự thay đổi
trong cả hệ thống xã hội. Khi sự thay đổi bắt đầu một linh
vực hoạt động này thì nó sẽ tạo ra sự thay đổi ở những
lĩnh vực khác trong xã hội.
4.1 Phương pháp nghiên cứu của trường phái hiện đại hóa. lOMoAR cPSD| 47028186
thứ nhất : các nghiên cứu hiện đại hóa gắn chặt với
những thảo luận là phần vĩ mô và tóm lược .
Do mục đích của họ là chỉ ra những hình mẫu chung ,
những xu hướng toàn cầu những triển vọng chung cho
các nước thế giới thứ ba, họ không quan tâm đến trường
hợp đơn lẻ và những sự kiện lịch sử cụ thể. - Về phân 琀
ờng phái hiện đại hóa , Tipps
(1973) đã chỉ ra đơn vị phân 琀 ốc
gia , các vùng lãnh thổ, dù là quá trình hiện đại
hóa hay quá trình phân tách cấu trúc mỗi hợp
phần của quá trình hiện đại hóa đều được xem
là một nguồn thay đổi được thực hiện ở cấp quốc gia.
II, Các nghiên cứu điển hình theo lý thuyết của
trường phái hiện đại hóa mới.
1.1 Trường phái hiện đại hóa phản ứng lại những phê bình
- Cuối năm 1970 hiện đại hóa đã dần phục hồi.
- Các nghiên cứu mới vẫn sử dụng khái niệm chủ chốt
của các nghiên cứu cổ điển như “ Truyền thống và lOMoAR cPSD| 47028186
hiện đại” , chia sẻ các giả định cơ bản như họ vẫn
cho rằng liên hệ chặt chẽ liên hệ với các nước
phương Tây nói chung là có lợi cho các nước thế giới
thứ ba trong quá trình hiện đại hóa.
. Các nghiên cứu hiện đại hóa mới có nhiều điểm khác
biệt quan trọng so với các nghiên cứu hiện đại hóa cổ
điển , những điểm khác biệt chính so với nghiên cứu hiện
đại hóa cổ điển như sau.
- Thứ nhất: Nghiên cứu mới , truyền thống và hiện đại
không chỉ cùng tồn tại mà có thể xâm nhập và pha trộn lẫn nhau
- Thứ hai: Có sự thay đổi trong phương pháp luận
- Thứ ba: Sự quan tâm đến điều kiện lịch sử, từng
trường hợp nhiều nghiên cứu cụ thể , các nghiên cứu
HĐH mới từ bỏ giả định chỉ có một hướng phát theo
mô hình phát triển của các nước phương Tây.
- Thứ 4: Sự ảnh hưởng của những nhân tố bên ngoài
đến sự phát triển của các nước giới thứ 3 được quan
tâm nhiều hơn so với các nghiên cứu hiện đại hóa cổ điển. lOMoAR cPSD| 47028186
2 Quá trình 琀椀 ến trình dân chủ ở các nước đang phát triển
. Hum 琀椀 ngton(1984) đưa ra câu hỏi: Liệu rằng có
nhiều nước được dân chủ hơn không?
Hum 琀椀 ngton phân biệt hai yếu tố: những điều kiện
琀椀 ên quyết cho sự phát triển một cách dân chủ, các
quá chính trị từ đó sự phát triển của đảng dân chủ đã diễn ra.
a, Những điều kiện 琀椀 ên quyết cho sự phát triển của dân chủ
- Đầu 琀椀 ên: Yếu tố của sự giàu có về kinh tế
- Thứ hai: Cấu trúc xã hội
- Thứ ba: Môi trường bên ngoài
- Thứ tư :Môi trường văn hóa
=> tóm lại: Những điều kiện 琀椀 ên quyết trên bao gồm
sự giàu có về kinh tế , một xã hội có cấu trúc đa nguyên ,
và một môi trường văn hóa rộng lượng với các giá trị của
dân chủ ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại của một nhà nước dân chủ. lOMoAR cPSD| 47028186
B, Quá trình dân chủ hóa
Ngoài việc tập chung vào các điều kiện 琀椀 ên quyết của
chế độ dân chủ , Hum 琀椀 ngton đã nghiên cứu quá
trình chính mà qua đó chế độ dân chủ có thể được hình thành:
+ Thứ nhất: Mô hình tuyến 琀 ợc rút ra từ kinh
nghiệm thực tế. của Anh và Thụy Điển.
+ Thứ hai: Mô hình dân chủ hóa là sự tuần hoàn theo
một chu kỳ xen kẽ giữa chế độ chuyên quyền , chế độ dân chủ.
+ Thứ ba : Mô hình biện chứng , trong mô hình này sự
phát triển của một tầng lớp trung lưu thành thị ngày
càng gia tăng áp lực lên chế độ độc tài tham gia chính trị ,
đòi quyền đấu tranh và tham gia chính trị.
- sự đấu tranh đến một lúc nào đó sẽ dân đến sự
chuyển đổi từ chế độ độc tài sang chế độ dân chủ.
- Quá trình đó đã diễn ra ở Đức , Ý , Hi Rạp, Tây Ban Nha
. Hun 琀椀 ngton còn đưa ra một trình tự hợp lý nhất
cho sự phát triển của chế độ dân chủ: lOMoAR cPSD| 47028186
- Xác định đặc thù quốc gia
- Phát triển các tổ , thể chính chính trị hiệu quả
- Mở rộng sự tham gia chính trị
3 Sức mạnh của các lý thuyết hiện đại hóa mới
- Các nghiên cứu hiện đại hóa mới có bước 琀椀 ến
dài so với các nghiên cứu hiện đại hóa cổ điển
- Nghiên cứu hiện đại hóa mới đã mớ ra các hướng
nghiên cứu mới và các phân 琀 琀 ọc
thuật hơn so với các nghiên cứu hiện đại hóa cổ điển.
- Thứ nhất: Coi trọng các giá trị truyền thống
- Thứ hai: Coi trọng lịch sử
- Thứ ba: Phương pháp phân 琀 ọc thuật hơn => từ sự phân 琀 ể thấy
Trường phái hiện đại hóa đã vượt qua được cuộc khủng
hoảng trong những năm 1960 và 琀椀 ếp tục phát triển
thành công trong những năm 1990 đến những năm về sau này.