Cẩm nang phương pháp phân tích chuỗi giá trị hàng nông sản| Bài giảng Quản lý chất lượng toàn diện chuỗi cung ứng TP| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

Cẩm nang phương pháp phân tích chuỗi giá trị hàng nông sản| Bài giảng Quản lý chất lượng toàn diện chuỗi cung ứng TP| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội. Tài liệu gồm 44 trang giúp bạn ôn tập và đạt kết quả cao trong kỳ thi sắp tới. Mời bạn đọc đón xem.

15 8 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

PHƯƠNG PHÁP

PHÂN TÍCH CHUỖI GIÁ TRỊ HÀNG NÔNG SẢN

Phần 1:

GIỚI THIỆU

1. Giới thiệu

Phương php tip cn chui gi tr (CGT) đưc cc nưc pht trin p dng trong nhiu thp

niên qua nhm đưa sn phm ra th trưng mt cch hiệu qu, đc biệt l sn phm nông nghiệp.

Riêng  Việt Nam, cch tip cn ny đưc bit đn v sử dng rng rãi từ sau năm 2000. Phương

php tip cn CGT đưc đ cp bi nhiu tc gi khc nhau như Kaplinsky (1999), Kaplinsky

v Morris (2001), Porter (1985), Geref (1994, 1999), Geref G. v J. Humphrey, et al. (2003)

v cch tip cn liên kt chui gi tr “ValueLinks” của GTZ (2007) - (Deutsche Gesellschaft

für Technische Zusammenarbeit – Đức). Nu những sn phm có liên quan đn ngưi nghèo th

“Nâng cao hiệu qu th trưng cho ngưi nghèo” (M4P, 2008) l sự kt hp tt vi phương php

tip cn CGT trong nghiên cứu v kt ni th trưng cc sn phm. Hiện tại có nhiu chuyên gia

quc t đang lm việc tại cc tổ chức quc t trên th gii v Việt Nam có liên quan đn việc thực

hiện v tư vấn pht trin phương php CGT như Michael van den Berg, Marije Boomsma, Ivan

Cucco, Luigi Cuna, Nico Janssen, Paule Moustier, Laura Prota, Tim Purcell, Dominic Smith v

Siebe Van Wijk (ph lc 1).

2. Định nghĩa chuỗi giá trị

Đnh nghĩa CGT có th đưc gii thích theo nghĩa hẹp v nghĩa rng.

Chuỗi giá trị theo nghĩa hẹp l mt loạt cc hoạt đng thực hiện trong mt công ty đ

sn xuất ra mt sn phm nhất đnh. Cc hoạt đng ny có th bao gồm giai đoạn xây dựng

khi niệm v thit k, qu trnh mua vt tư đầu vo, sn xuất, tip th v phân phi, thực hiện

cc dch v hu mãi đn ngưi tiêu th sn phm cui cùng v.v...Tất c những hoạt đng ny

tr thnh mt chui kt ni ngưi sn xuất vi ngưi tiêu dùng. Mt khc, mi hoạt đng lại

bổ sung gi tr cho thnh phm cui cùng. Nói cch khc, CGT theo nghĩa hẹp l cc hoạt đng

trong cùng mt tổ chức hay mt công ty theo khung phân tích của Porter (1985).

Chuỗi giá trị theo nghĩa rộng l mt tp hp những hoạt đng do nhiu ngưi khc nhau

tham gia thực hiện (nh cung cấp đầu vo, ngưi thu gom, nh ch bin, công ty, ngưi bn sỉ,

ngưi bn lẻ...) đ sn xuất ra mt sn phm sau đó bn cho ngưi tiêu dùng trong nưc v xuất

khu (phương php tip cn ton cầu).

Nói cch khc, CGT theo nghĩa rng l

một chuỗi các quá trình sản xuất• từ đầu vo đn đầu ra;

một sự• sắp xếp có tổ chức, kết nối và điều phối ngưi sn xuất, nhóm sn xuất,

doanh nghiệp v nh phân phi liên quan đn mt sn phm c th;

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

một mô hình kinh tế• trong đó kt ni việc lựa chọn sn phm v công nghệ thích hp

vi cch thức tổ chức cc tc nhân liên quan đ tip cn th trưng.

3. Ý nghĩa của phương pháp tiếp cận chuỗi giá trị trong phát triển bền vững sản

phẩm

Phương php tip cn CGT có  nghĩa rất ln đi vi pht trin bn vững sn phm/

ngnh hng, nhất l sn phm nông nghiệp bi v:

Phân tích CGT đưc xem như l công c đắc lực giúp cho những nh qun tr, ngưi giữ •

vai trò qun l trong tổ chức, doanh nghiệp xc đnh đâu l những hoạt đng chính của mt tổ

chức, mt ngnh hng, v xc đnh xem mi hoạt đng đã góp phần vo chin lưc cạnh tranh

cũng như sự pht trin của tổ chức, của ngnh hng như th no.

Phân tích CGT l mt công c mô t nhm giúp cho nh qun tr kim sot đưc sự •

tương tc giữa những ngưi tham gia khc nhau trong chui. L mt công c có tính mô t nên

nó có li th  ch buc ngưi phân tích phi xem xét c cc khía cạnh vi mô v vĩ mô trong

cc hoạt đng sn xuất v trao đổi, nhm chỉ ra đưc năng lực cạnh tranh của mt công ty, mt

ngnh hng… có th b nh hưng do tính không hiệu qu  mt khâu no đó trong CGT.

Giúp cho nh qun tr đo lưng đưc hiệu qu chung của sn phm, của ngnh hng v •

xc đnh đưc mức đóng góp c th của từng tc nhân tham gia chui đ có cơ s đưa ra những

quyt đnh phù hp.

Phân tích CGT có vai trò trung tâm trong việc xc đnh phân phi li ích – chi phí của •

những ngưi tham gia trong chui, từ đó khuyn khích sự hp tc giữa cc khâu trong chui

đ việc phân phi li ích vươn ti sự công bng, tạo ra nhiu hơn gi tr tăng thêm v nâng cao

li th cạnh tranh.

Giúp cho cc nh tạo lp chính sch có nguồn thông tin cần thit đ có những gii php •

phù hp v không ngừng hon thiện chính sch vĩ mô v vi mô.

Giúp hnh thnh v pht trin cc liên kt sn xuất dọc (hp tc giữa cc tc nhân tham •

gia chui) v liên kt ngang (giữa từng khâu trong chui) l cơ s chính đ sn phm tip cn

th trưng mt cch bn vững.

Giúp cho qun l chui cung ứng hiệu qu (chi phí sn xuất thấp) từ đầu vo đn đầu ra •

v qun l chất lưng tt (từ đầu ra tr v đầu vo) nhm nâng cao gi tr gia tăng của ngnh

hng (gi thnh cạnh tranh, chất lưng tt).

Giúp qun l rủi ro dọc theo chui tt hơn v tổ chức hu cần (logistics) hiệu qu.•

Giúp cho cc tc nhân tham gia chui có nhn thức, năng đng v trch nhiệm đn sn •

phm cui cùng.

Giúp cho việc nâng cấp chui gi tr kp thi, hiệu qu từ việc nâng cao trch nhiệm từng •

tc nhân v nh h tr chui.

4. Phương pháp luận trong cách tiếp cận chuỗi giá trị

4.1 Phương pháp tiếp cận chuỗi giá trị

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

Có nhiu đnh nghĩa cch tip cn khc nhau v CGT nhưng nhn chung CGT có ba cch

tip cn chính đó l phương php Filière (phương php chui), khung phân tích của Porter v

cch tip cn ton cầu.

4.1.1 Phương pháp Filière (chuỗi, mạch)

Phương php Filière gồm có nhiu trưng phi tư duy v truyn thng nghiên cứu khc

nhau. Khi đầu, phương php ny đưc dùng đ phân tích hệ thng nông nghiệp của cc nưc

đang pht trin trong hệ thng thuc đa của Php. Phân tích chui, chủ yu l lm công c

đ nghiên cứu cch thức m cc hệ thng sn xuất nông nghiệp (cao su, bông, c phê, dừa…)

đưc tổ chức trong bi cnh của cc nưc đang pht trin. Trong bi cnh ny, khung lière

chú trọng đc biệt đn cch cc hệ thng sn xuất đa phương đưc kt ni vi công nghiệp ch

bin, thương mại, xuất khu v khâu tiêu dùng cui cùng.

Do đó, khi niệm chui (Filière) đưc nhn thức chủ yu bng kinh nghiệm thực t v

đưc sử dng đ lp sơ đồ dòng chuyn đng của hng hóa v xc đnh những ngưi tham gia

vo cc hoạt đng. Tính hp l của chui cũng tương tự như khi niệm rng v CGT (đã trnh

by  trên). Tuy nhiên, khi niệm chui chủ yu tp trung vo cc vấn đ của cc mi quan hệ

vt chất v kỹ thut đưc tóm tắt trong sơ đồ dòng chy của cc hng hóa v sơ đồ mi quan

hệ chuyn đổi thông qua những ngưi tham gia chui (hnh 1).

Hình 1: Khái niệm chuỗi theo phương pháp Filière

Phương php chui (Filière) có hai lĩnh vực v có mt s đim chung so vi phân tích

CGT:

Việc đnh gi chui v mt kinh t v ti chính chú trọng vo vấn đ tạo thu nhp v •

phân phi trong chui hng hóa v phân biệt cc khon chi phí, thu nhp giữa kinh doanh ni

đa v quc t nhm phân tích sự nh hưng của chui đn nn kinh t quc dân v sự đóng

góp của nó vo GDP.

Phân tích chú trọng vo chin lưc của phương php chui đưc sử dng nhiu nhất  •

trưng Đại học Paris – Nanterre, mt s viện nghiên cứu như Viện Nghiên cứu v Pht trin

của Php (CIRAD), cc tổ chức phi chính phủ như IRAM (v pht trin nông nghiệp), nghiên

cứu mt cch có hệ thng sự tc đng lẫn nhau của cc mc tiêu, cc cn tr v kt qu của mi

bên có liên quan trong chui; cc chin lưc c nhân v tp th cũng như cc hnh thi qui đnh

m Hugon (1985) đã xc đnh l có bn loại liên quan đn chui hng hóa  Châu Phi đưc

phân tích gồm qui đnh trong nưc, qui đnh v th trưng, qui đnh của nh nưc v qui đnh

kinh doanh nông nghiệp quc t. Moustier v Leplaideur (1989) đã đưa ra mt khung phân tích

v tổ chức chui hng hóa (lp sơ đồ, cc chin lưc c nhân v tp th, hiệu suất v mt gi

c v tạo thu nhp, vấn đ chuyên môn hóa của nông dân, thương nhân ngnh thực phm so

vi chin lưc đa dạng hóa).

Nh cung

ứng đầu vo

Nh

sn xuất

Nh

ch bin

Nh

phân phi

Ngưi

tiêu dùng

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

4.1.2 Khung phân tích của Porter

Cch tip cn thứ hai có liên quan đn công trnh của Michael Porter (1985) v cc li

th cạnh tranh. Michael Porter đã dùng khung phân tích CGT đ đnh gi xem mt công ty

nên tự đnh v mnh như th no trên th trưng v trong mi quan hệ vi cc nh cung cấp,

khch hng v cc đi thủ cạnh tranh khc (cch tip cn CGT theo nghĩa hẹp). Trong đó, 

tưng v li th cạnh tranh của mt doanh nghiệp đưc ông tóm tắt như sau: Mt công ty có

th cung cấp cho khch hng mt mt hng (hoc dch v) có gi tr tương đương vi đi thủ

cạnh tranh của mnh nhưng vi chi phí thấp hơn (chin lưc gim chi phí). Hoc, lm th no

đ mt doanh nghiệp có th sn xuất mt mt hng m khch hng chấp nhn mua vi gi cao

hơn (chin lưc tạo sự khc biệt).

Trong bi cnh ny, khi niệm CGT đưc sử dng như mt khung khi niệm m cc doanh

nghiệp có th dùng đ tm ra cc nguồn li th cạnh tranh (thực t v tim năng) của mnh. Đc

biệt, Porter còn lp lun rng cc nguồn li th cạnh tranh không th tm ra nu nhn vo công

ty như mt tổng th. Mt công ty cần đưc phân tch thnh mt loạt cc hoạt đng v có th tm

thấy li th cạnh tranh trong mt (hoc nhiu hơn)  cc hoạt đng đó. Porter phân biệt giữa cc

hoạt đng sơ cấp, trực tip góp phần tăng thêm cho gi tr sn xuất hng ho (dch v) v cc hoạt

đng h tr có nh hưng gin tip đn gi tr cui cùng của sn phm (Hnh 2).

Hình 2: Khung phân tích chuỗi giá trị của Porter (1985)

Trong khung phân tích của Porter, khi niệm CGT không trùng vi  tưng v chuyn

đổi vt chất. Porter gii thiệu  tưng, theo đó tính cạnh tranh của mt công ty không chỉ liên

quan đn qui trnh sn xuất. Tính cạnh tranh của doanh nghiệp có th phân tích bng cch xem

xét CGT bao gồm thit k sn phm, mua vt tư đầu vo, hu cần (bên trong v bên ngoi),

tip th, bn hng, cc dch v hu mãi v dch v h tr (lp chin lưc, qun l nguồn nhân

lực, hoạt đng nghiên cứu…). Do vy, trong khung phân tích của Porter, khi niệm CGT chỉ p

dng trong kinh doanh. Phân tích CGT chủ yu nhm h tr cc hoạt đng qun l, điu hnh

đưa ra cc quyt đnh mang tính chin lưc.

4.1.3 Phương pháp tiếp cận toàn cầu

Khi niệm CGT còn đưc p dng đ phân tích vấn đ ton cầu hóa (Geref and

Kozeniewicz 1994, Kaplinsky 1999, Kaplinsky and Morris 2001). Theo đó, cc nh nghiên

cứu dùng khung phân tích CGT đ tm hiu cch thức m cc công ty, cc quc gia hi nhp

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

ton cầu đnh gi v cc yu t quyt đnh liên quan đn việc phân phi v thu nhp ton cầu.

Phân tích CGT còn giúp lm sng tỏ việc cc công ty, quc gia v vùng lãnh thổ đưc kt ni

vi nn kinh t ton cầu như th no. Tương tự, theo cch tip cn liên kt chui gi tr (GTZ

Eschborn, 2007) của GTZ (Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit – Đức) th

CGT l mt loạt cc hoạt đng kinh doanh (hay chức năng) có quan hệ vi nhau, từ việc cung

cấp cc gi tr đầu vo c th cho mt sn phm no đó, đn sơ ch, chuyn đổi, marketing,

cui cùng l bn sn phm đó cho ngưi tiêu dùng. Hay CGT l mt loạt qu trnh m cc

doanh nghiệp (nh vn hnh) thực hiện cc chức năng chủ yu của mnh đ sn xuất, ch bin,

v phân phi mt sn phm c th no đó. Cc doanh nghiệp kt ni vi nhau bng mt loạt

cc giao dch sn xuất v kinh doanh, trong đó sn phm đưc chuyn từ tay nh sn xuất, sơ

ch ban đầu đn tay ngưi tiêu dùng cui cùng. Theo thứ tự cc chức năng v cc nh vn hnh,

CGT sẽ bao gồm mt loạt cc khâu trong chui (hay còn gọi l cc chức năng chui).

Kt hp vi cch tip cn CGT của GTZ, phòng Pht trin Quc t của Anh còn gii

thiệu cun sổ tay thực hnh phân tích CGT có liên quan đn ngưi nghèo vi tựa đ “Đ chui

gi tr hiệu qu hơn cho ngưi nghèo” hay “Nâng cao hiệu qu th trưng cho ngưi nghèo”

(M4P, 2008). Đây l cch tip cn rất phù hp đ nghiên cứu cc sn phm nông nghiệp, nhất

l những sn phm có liên quan đn ngưi nghèo.

Hình 3: Sơ đồ chuỗi giá trị (GTZ Eschborn, 2007)

Trong phần còn lại của quyn sch ny, tc gi sẽ đ cp CGT theo nghĩa rng, nghĩa l

CGT l mt hoạt đng kinh doanh có quan hệ vi nhau, từ việc cung cấp cc đầu vo đ sn

xuất mt sn phm, đn sơ ch, vn chuyn, tip th đn việc cui cùng l bn sn phm đó cho

ngưi tiêu dùng (GTZ Eschborn, 2007).

4.2 Những hạn chế của phân tích chuỗi giá trị

Vo năm 2006, các học giả và những người thực hành đã lên tiếng phê bình về mô

hình chuỗi giá trị và sự ứng dụng của nó vào các tổ chức dịch vụ. Họ cho rng phân tích

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

CGT chỉ có  nghĩa khi gi tr của sn phm đưc đnh gi đn khch hng cui cùng sử dng

sn phm đó (CGT hiu theo nghĩa rng). V vy, phân tích CGT không th thích hp đ ứng

dng đi vi cc tổ chức dch v, nơi chỉ diễn ra trong phạm vi mt khâu của CGT m  đó sn

phm vẫn chưa đưc hon chỉnh (sn phm cui cùng). Điu ny đưc Porter (1985) khẳng

đnh mt lần nữa rng hp tc đi đôi vi cạnh tranh, sn phm phân biệt đi đôi vi hạ gi thnh

l những đng lực chính đ nâng cao gi tr sn phm. Hơn nữa, Porter tp trung vo những kt

qu rõ rng từ chi phí, li tức, biên t v cấu hnh cơ bn của hoạt đng kinh doanh. V vy, hệ

thng gi tr l mô hnh CGT theo chiu di (theo đnh nghĩa rng của CGT) v điu đó có 

nghĩa hơn trong phân tích CGT. Ngoi ra, trong thực t khi phân tích kinh t chui nh nghiên

cứu thưng gp tr ngại khi không th bit đưc s lưng c th cc tc nhân tham gia chui

cũng như chọn mẫu không đại diện sẽ nh hưng vô cùng ln đn kt qu phân tích kinh t

chui, thm chí kt qu nghiên cứu có sai s cao v không có tính đại diện cho ton chui gi

tr đang đưc phân tích.

5. Nâng cao hiệu quả thị trường cho người nghèo từ chuỗi giá trị

Mt CGT có tc đng tt đn sinh k của ngưi nghèo khi CGT đó có tỷ lệ ngưi nghèo

tham gia cao  cc khâu trong chui. V tăng trưng v ngưi nghèo khi CGT đó tạo ra nhiu

công ăn việc lm hơn v thu nhp cao hơn cho ngưi nghèo. Mt CGT hưng đn ci thiện sinh

k cho ngưi nghèo khi v chỉ khi thông qua việc nâng cấp CGT sẽ giúp cho ngưi nghèo (1)

hoc bn đưc nhiu sn phm hơn, hoc bn đưc vi gi cao hơn, hoc c hai; (2) tỷ trọng

phân phi li nhun cho ngưi nghèo không thay đổi trong tổng s li nhun ton chui gia

tăng, hoc tỷ trọng phân phi li nhun cho ngưi nghèo gia tăng trong tổng li nhun ton

chui không đổi. Điu ny đưc th hiện qua hnh 4.

Trưng hp 1: tỷ lệ li nhun của nông dân nghèo (ND) của hai vòng tròn vẫn chim •

20% nhưng v s tuyệt đi vòng tròn 2 sẽ cao hơn khi tổng li nhun chui tăng lên sau khi

nâng cấp chui.

Trưng hp 2: tỷ lệ li nhun của ND nghèo tham gia chui tăng từ 20% (vòng tròn 1) •

lên 40% (vòng tròn 2) trong tổng li nhun không đổi. Trưng hp ny xy ra trong CGT đã

ổn đnh nhưng do b trí lại sn xuất có li cho ngưi sn xuất, chẳng hạn như nâng cấp kênh

phân phi trực tip từ sn xuất đn công ty, không qua khâu trung gian sau khi sử dng cc biện

php nâng cấp chui.

Ngoi ra, đ gim nghèo nông thôn có liên quan đn CGT th nông dân cần thnh lp nhóm

đ sn xuất v tiêu th sn phm (câu lạc b sn xuất, tổ/nhóm cng đồng cùng mc tiêu, tổ

hp tc hoc hp tc xã). Trong mi nhóm cần có vai trò v sự tham gia của ngưi kh v giu

có đủ vn v kin thức đ nhóm đưc năng đng v chủ đng hơn trong tip cn tất c cc điu

kiện trong sn xuất v tiêu th sn phm.

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

Hình 4: Ví dụ các trường hợp giảm nghèo trong chuổi giá trị

6. Chuỗi giá trị liên quan đến giới

6.1 Lồng ghép giới vào chuỗi giá trị

Cần thit đ lồng ghép gii vo CGT bi v yu t gii nh hưng đn sự vn hnh của

CGT  mọi khâu. Nữ v nam đu có liên quan đn tất c cc công đoạn của CGT. Tùy theo

mi CGT cũng như mi công đoạn trong cùng mt chui m nam v nữ gii sẽ chim ưu th

trong việc nắm giữ quyn lực khc nhau. Chẳng hạn như cc CGT có liên quan đn tôm, c th

nam gii tham gia nhiu hơn trong khâu sn xuất nhưng nữ sẽ chim tỷ trọng cao hơn trong

khâu ch bin; hoc cc CGT liên quan đn sn phm tiu thủ công nghiệp th hầu như nữ gii

tham gia.

6.2 Những chiến lược thực hiện cân bằng giới trong chuỗi giá trị

Đ thực hiện cân bng gii trong CGT trưc ht cần có chin lưc đy mạnh việc tham

gia công bng v h tr nâng cao v th kinh t cho ph nữ.

Đẩy mạnh việc tham gia công bằng cc khía cạnh liên quan đn trao đổi thông tin, cc

qui ch tổ chức v thi gian cũng như đa đim trao đổi, không đt nng hnh thức hp tc, xem

xét những ro cn tim năng, cơ hi th trưng, sự rng buc v hp tc vi khu vực tư nhân.

Hỗ trợ nâng cao vị thế kinh tế cho người phụ nữ đ thun li hơn trong kh năng tip

cn nguồn li đất đai, tính ton thù lao lao đng cc việc “không tên” của ph nữ, pht trin

kinh doanh h gia đnh, tham gia huấn luyện, xóa ro cn cho ngưi ph nữ tham gia lãnh đạo,

đng viên v h tr cho ph nữ, tăng cưng giao lưu doanh nhân nữ cũng như qung b những

thnh tựu của ph nữ.

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

6.3 Qui trình lồng ghép yếu tố giới vào chuỗi giá trị

Lồng ghép yu t gii vo CGT theo năm bưc sau:

Bước 1: Vẽ sơ đồ về vai trò và mối quan hệ của giới dọc theo CGT

Vẽ sơ đồ tham gia của phụ nữ và nam giới• trong CGT qua tất c cc khâu cùng vi những

li ích đạt đưc của họ; xc đnh những nhân t đnh v vai trò v mi quan hệ gii hiện tại trong

hoạt đng của CGT (đnh lưng v đnh tính thông qua s liệu thứ cấp v s liệu sơ cấp.

Hình 5: Qui trình lồng ghép yếu tố giới vào chuỗi giá trị

Bước 2: Xác định những ràng buộc dựa trên yếu tố giới

Xác định những ràng buộc dựa trên yếu tố giới• đ giúp cho những ngưi tham gia chui

thấy đưc những rng buc có nh hưng đn việc pht trin CGT. Những rng buc trong

việc nâng cao năng lực sn xuất, liên kt ngang, liên kt dọc, môi trưng kinh doanh, việc lm

v đầu tư.

Bước 3: Đánh giá hậu quả của những ràng buộc trên

Đnh gi những hu qu của những rng buc trong bưc hai đn hiệu qu hoạt đng v •

tính cạnh tranh của CGT. Mc tiêu của bưc ny giúp cho những ngưi pht trin CGT thit

k chương trnh pht trin chui.

Bước 4: Đưa ra những hoạt động can thiệp để tháo gỡ những ràng buộc

Sau khi xc đnh đưc những • ràng buộc lớn nhất trong chui, những ngưi pht trin

chui phi động não đ đưa ra những hoạt đng có th đ tho gỡ những rng buc ny v tn

   

  



 

    

 

 



 

 

 

 

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

dng những cơ hi có th đ nâng cao vị thế kinh tế cho người phụ nữ. Đây l mt qu trnh

vừa sng tạo vừa lp lại giúp cho ngưi pht trin chui suy nghĩ mt cch sng tạo v đánh

giá những cơ hội khc nhau dựa trên những thực t kinh t, xã hi, cũng như họ cần suy nghĩ

xem những cơ hội này sẽ được ứng dụng như thế nào.

Bước 5: Đo lường kết quả của những hoạt động

Pht trin những chỉ s đo lưng sự thnh công của những hoạt đng đã đưc xc đnh •

 bưc 4, đc biệt những chỉ tiêu đnh gi gii. Chẳng hạn như phần trăm gia tăng s ph nữ

trong cc tổ chức kinh t, phần trăm gia tăng s lưng nữ đạt v trí lãnh đạo, v phần trăm gia

tăng việc lm cho ph nữ v.v…

Tạo quyn cho ph nữ tham gia  c năm bc: Đưc bn, đưc bit, đưc bn việc c •

th, đưc gim st việc thực hiện v cùng quyt đnh (hnh 6)

Hình 6: Năm bậc tạo quyền cho phụ nữ

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

Phần 2:

BỘ CÔNG CỤ PHÂN TÍCH CHUỖI GIÁ TRỊ

Phân tích chui gi tr bao gồm 9 công c. Trưc khi thực hiện 9 công c ny cần phi

chun b dữ liệu v thông tin cho việc phân tích.

Chuẩn bị cho việc phân tích:

Thu thp dữ liệu thứ cấp v cc thông tin v s liệu có liên quan đn cc sn phm của (1)

đa phương theo cc tiêu chí đã đ ra (xem mc 1). Dữ liệu thứ cấp còn l cơ s đ chọn mẫu

(đa bn) nghiên cứu.

Điu tra dữ liệu sơ cấp bng b câu hỏi đp ứng tất c thông tin v s liệu có liên quan (2)

đn hoạt đng sn xuất v tiêu th, hu cần, rủi ro v qun l rủi ro v h tr của tất c cc tc

nhân tham gia chui, cc chính sch có liên quan.

Quan st mẫu (cơ cấu tất c cc tc nhân tham gia, nh h tr cũng như chuyên gia đưc (3)

phỏng vấn) phi đủ ln đ bo đm tính đại diện v suy rng. Tính đại diện của mẫu (đa bn

nghiên cứu) đưc chọn ra bng cc tiêu chí đại diện (chẳng hạn như tiêu chí v diện tích, sn

lưng hoc thu nhp) v mẫu đưc chọn ra có cc tiêu chí đại diện ít nhất cũng từ 50% tr lên

so vi tổng th (ví d: ba huyện đưc chọn lm đa bn nghiên cứu có diện tích v sn lưng

lúa chim lần lưt l 56% v 62% so vi ton tỉnh).

Bộ 9 công cụ phân tích chuỗi giá trị:

Công c 1: Lựa chọn chui gi tr đ phân tích

Công c 2: Vẽ sơ đồ chui gi tr

Công c 3: Phân tích kinh t chui gi tr

Công c 4: Phân tích hu cần chui

Công c 5. Phân tích rủi ro

Công c 6. Phân tích cc chính sch có liên quan

Công c 7. Phân tích SWOT

Công c 8: Nghiên cứu th trưng

Công c 9: Chin lưc nâng cấp chui

B công c ny sẽ đưc trnh by chi tit trong cc ni dung tip theo của cm nang ny.

1. Lựa chọn chuỗi giá trị để phân tích (công cụ 1)

1.1 Mục tiêu

L chọn ra sn phm phù hp đ phân tích CGT v h tr pht trin nhm pht trin kinh

t cng đồng, nâng cao thu nhp v li nhun ton chui v pht trin bn vững sn phm. Nu

phân tích CGT sn phm v ngưi nghèo th sn phm đưc chọn đ phân tích phi có tỷ lệ

tham gia cao của ngưi nghèo.

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

Mi đa phương có nhiu sn phm khc nhau, đc biệt l cc sn phm có li th cạnh

tranh v li th so snh riêng của đa phương đó. Vy lm th no đ chọn sn phm đ phân

tích CGT v h tr pht trin CGT. Thông thưng, việc lựa chọn CGT đ phân tích dựa vo b

tiêu chí, sau đó đnh lưng cc tiêu chí cho mi sn phm rồi tổng hp lại, sn phm đưc chọn

đ phân tích CGT l sn phm có s đim cao nhất.

1.2 Bộ tiêu chí chọn lựa

B Tiêu chí có th bao gồm cc tiêu chí sau:

Tim năng tăng trưng của sn phm•

Tỷ lệ lao đng cao (nu mc tiêu pht trin CGT v ngưi nghèo th tỷ lệ ngưi nghèo •

tham gia cao)

Tim năng pht trin đầu tư (công v tư nhân)•

Tim năng sử dng công nghệ có hm lưng lao đng cao•

Sử dng cc nguồn lực đa phương cao•

Thân thiện môi trưng•

Có tim năng pht trin cc sn phm gi tr gia tăng•

Sn phm nm trong chin lưc pht trin của đa phương, vùng hoc quc gia.•

Tùy theo mc đích của đa phương trong pht trin CGT m chọn cc tiêu chí phù hp.

Chẳng hạn mun pht trin CGT v ngưi nghèo th chọn cc tiêu chí có liên quan đn sự tham

gia của lao đng nghèo, cần vn ít,…hoc mc đích pht trin CGT l góp phần tăng trưng

kinh t đa phương th tiêu chí chọn sẽ liên quan đn cc sn phm có gi tr kinh t cao.

1.3 Định lượng các tiêu chí

Có ba cch đnh lưng tiêu chí:

Cho đim mi tiêu chí từ 1-3 (thang 3 đim) hoc từ 1-5 (thang 5 đim) theo mức đ (1)

quan trọng tăng dần của mi tiêu chí,

Đnh gi cc tiêu chí theo trọng s (gia trọng) vi tổng gia trọng cho tất c cc tiêu chí (2)

l 100% (gia trọng của mi tiêu chí do nhóm tư vấn v lãnh đạo đa phương thng nhất theo

mc tiêu phân tích chui,

Kt hp tính đim v gia trọng.(3)

Sn phm đưc chọn đ phân tích CGT l sn phm có đim tổng cng cao nhất. Đim

tổng cng của mi sn phm l s trung bnh gia quyn của đim từng tiêu chí v gia trọng

tương ứng. Kt qu bng dưi đây cho thấy nu đa phương chọn mt sn phm phân tích chui

th đó l sn phm to (v có tổng s đim cao nhất l 3).

Ví d: Lựa chọn CGT phân tích dựa vo cch 3 – kt hp tính đim (thang 3 đim) v gia

trọng (%) mt s sn phm của mt đa phương theo năm tiêu chí (TC) như sau:

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

Bảng 1: Lựa chọn chuỗi giá trị theo cách 3

Tiêu chí

Gia trọng

(%)

Hành Bò Táo Chuối Nho

TC1 30 3 2 3 3 3

TC2 20 3 3 3 2 3

TC3 20 2 3 3 2 2

TC4 15 3 3 3 3 2

TC5 15 3 3 2 3 2

Tổng

100 2,8* 2,7

3,0

2,6 2,8

(*) Kt qu 2,8 đim l s trung bnh gia quyn giữa ct “Hnh” v ct “Gia trọng”.

Trong đó:

TC1: Có tim năng th trưng cao

TC2: Tỷ lệ ngưi nghèo tham gia cao

TC3: Tn dng tt nguồn lực đa phương

TC4: Thân thiện môi trưng

TC5: Có tim năng tạo ra sn phm gi tr gia tăng

2. Vẽ sơ đồ chuỗi giá trị (công cụ 2)

2.1 Mục tiêu

Nhm mô t bức tranh chung v sự kt ni, sự ph thuc v hiu bit lẫn nhau giữa cc

tc nhân v cc qui trnh vn hnh trong mt chui gi tr (CGT).

2.2 Hình thức và nội dung một sơ đồ chuỗi

V mt hnh thức, vẽ sơ đồ CGT có nghĩa l xây dựng mt sơ đồ có th quan st bng mắt

thưng v hệ thng CGT của mt sn phm c th. Sơ đồ ny đnh dạng cc hoạt đng kinh

doanh (chức năng chui), thứ tự cc nh vn hnh chui (tc nhân tham gia chui), những mi

liên kt của họ (kênh th trưng chui) v cc nh h tr CGT.

Bưc đầu tiên trong việc lp sơ đồ chui l • xác định thị trường m sn phm sẽ phc

v, nó l nơi đn cui cùng của sn phm v l đim kt thúc của sơ đồ CGT. Nói cch khc,

cần chỉ ra đưc đâu l sn phm hay dòng sn phm m CGT đang hưng ti, từ đó xc đnh

th trưng cui cùng/nhóm khch hng cui cùng.

Tip theo l mô t qui trnh sn xuất, ch bin v phân phi sn phm, hoc mô t cc •

hoạt đng kinh doanh còn đưc gọi l chức năng chuỗi (cc khâu trong CGT) có th dễ dng

nhn thấy thông qua hưng đi của cc mũi tên rng. Nghĩa l lp danh sch cc hoạt đng đang

đưc thực hiện đ đưa sn phm cui cùng ra th trưng. Có bao nhiêu khâu (chức năng) trong

chui l tùy thuc vo CGT thực t của sn phm đó.

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

Sơ đồ cũng mô t cc tc nhân tham gia chui. Cc tc nhân ny đưc đt chính xc dưi •

cc chức năng đ chỉ rõ mi quan hệ tương thích giữa cc chức năng của chui v cc nhóm

tc nhân chui khc nhau. Cũng cần lưu  rng, trong thực t có cc tc nhân thực hiện nhiu

khâu trong mt CGT, nghĩa l mi chức năng có ít nhất mt tc nhân tham gia chui. Cc tc

nhân kt ni vi nhau bng cc mũi tên (không có mũi tên lên, xung hoc đưng chéo) v hnh

thnh kênh thị trường chuỗi.

Cui cùng l sơ đồ cũng th hiện cc tổ chức h tr trong mt khâu hay nhiu khâu của CGT.•

Ví d hnh 7 mô t chui gi tr thanh long của Tin Giang năm 2012. Chui gi tr gồm có

năm chức năng (chức năng đầu vo, sn xuất, thu gom, thương mại v chức năng tiêu dùng),

by tc nhân tham gia th trưng (nh cung cấp đầu vo, nông dân, thương li, chủ vựa tri cây,

công ty xuất khu, nh hng/siêu th, ngưi tiêu dùng trong nưc v quc t) v cc nh h tr

chui như Viện/Trưng, hiệp hi rau qu,…(hnh 7).

Hình 7: Sơ đồ chuỗi giá trị thanh long của Tiền Giang

(Nguồn: Công ty T&C, 2012)

Hoc mt ví d khc liên quan đn chui gi tr sn phm c tra phi lê của ĐBSCL năm

2009 (hnh 8).

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

Hình 8: Sơ đồ chuỗi giá trị sản phẩm cá tra phi lê vùng ĐBSCL

(Nguồn: Võ Thị Thanh Lộc, 2009)

Cần lưu  rng sơ đồ CGT chỉ bao gồm cc nh vn hnh (tc nhân) sẽ tr thnh chủ s

hữu của sn phm. Nu họ chuyn giao hoc k hp đồng thầu ph đ cc công ty khc đm

nhiệm những chức năng ny th họ lại tr thnh “cc nh cung cấp dch v vn hnh”. Trong

trưng hp ny, họ có th xuất hiện hoc không xuất hiện trên sơ đồ chui. Nu cc nh vn

hnh đm nhiệm nhiu hơn mt chức năng th CGT sẽ mô t c hai hoc nhiu hơn hai chức

năng m họ đm nhiệm (ví d, công ty ch bin trong hnh 7 đm nhiệm c hai chức năng ch

bin v thương mại).

2.3 Mô tả sơ đồ chuỗi giá trị

Lưng hóa v mô t chi tit CGT l xc đnh cc con s kèm theo kênh th trưng CGT.

Ngoi ra, những con s c th xc đnh v chi phí, doanh thu, li nhun, gi tr tăng thêm của

từng phân đoạn trong chui. Tùy theo mc đích tip cn m việc phân tích chui sẽ tp trung

vo những vấn đ no l chính m chọn tiêu chí phân tích sâu trong CGT.

Theo l thuyt, lưng hóa sơ đồ CGT l mt tin trnh tương đi đơn gin, có nghĩa l

thu thp s liệu v bổ sung cc con s cần thit vo cc tc nhân của sơ đồ chui. Tuy nhiên,

trong thực t việc lưng hóa sơ đồ CGT không đơn gin chút no, nó ph thuc rất nhiu vo

mức đ sẵn sng v đ tin cy của dữ liệu thứ cấp v sơ cấp. Do đó, kt qu kho st cần đưc

kim tra chéo từ nhiu nguồn khc nhau trưc khi đưa ra cc quyt đnh.

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

Khi lưng hóa đưc cc chỉ tiêu cần thit trong CGT th việc mô t chi tit CGT sẽ đầy

đủ v sinh đng hơn. Lúc ny, đi kèm vi kênh th trưng chui l những con s, những gi tr

c th nên giúp cho cc nh qun tr nhn vo sơ đồ chui cũng có th hiu v kim sot đưc

qu trnh vn hnh, pht trin của chui như th no.

Dựa vo ví d của hnh 7, chui gi tr c tra vùng ĐBSCL đưc mô t như sau:

2.3.1 Các chức năng cơ bản trong chuỗi giá trị

Chui gi tr c tra ĐBSCL gồm 6 chức năng cơ bn sau:

Chức năng đầu vo nuôi c tra gồm c tra ging, thức ăn (công nghiệp v tự ch), thuc (1)

thú y thuỷ sn.

Chức năng sn xuất bao gồm cc hoạt đng nuôi c tra từ c ging đn c thương (2)

phm

Chức năng thu gom l chức năng trung gian thu gom c từ ngưi nuôi c đ phân phi (3)

lại cho cc công ty ch bin, chủ vựa, ngưi bn lẻ c  cc ch …

Chức năng ch bin bao gồm cc hoạt đng ch bin c nguyên liệu thnh cc loại sn (4)

phm c khc nhau như c phi-lê v cc sn phm gi tr gia tăng khc như: c tra cắt khoanh

mui s t, c tra tm bt tempure, c tra xp khay, nem nưng c tra, ch giò r c tra, đu

bắp nhồi c tra, …

Chức năng thương mại gồm cc hoạt đng mua, bn c  cc ch (chủ vựa v bn lẻ), (5)

siêu th hoc xuất khu sang th trưng châu Âu, Hn Quc, Trung Quc, Thuỵ Sĩ, Nht Bn,

Mỹ, Canađa,…

Chức năng tiêu dùng gồm cc hoạt đng mua v tiêu dùng hoc ch bin cc món ăn (6)

đ cung cấp cho ngưi tiêu dùng cui cùng.

2.3.2 Các tác nhân tham gia chuỗi giá trị

Tương ứng vi 6 chức năng cơ bn đưc nêu trên, CGT c tra ĐBSCL có 7 chủ th chính

tham gia (hnh 7) bao gồm (1) Ngưi cung cấp c tra ging, thức ăn v thuc thú y thủy sn,

(2) Ngưi nuôi c tra, (3) Ngưi thu gom c tra (thương li), (5) Công ty ch bin, (6) Chủ vựa/

siêu th, (7) Ngưi bn lẻ, v (8) Ngưi tiêu dùng.

2.3.3 Kênh thị trường chuỗi

C tra vùng ĐBSCL đưc tiêu th theo 4 kênh th trưng chính (hnh 4.1) như sau:

Kênh 1: Người nuôi cá tra  Thu gom  Chủ vựa  Người tiêu dùng nội địa (TDNĐ)

Ngưi thu gom thu mua c tra từ ngưi sn xuất nhỏ lẻ hoc mua từ c kích cỡ nhỏ

hoc vưt kích cỡ từ ngưi sn xuất qui mô ln (những kích cỡ không đạt yêu cầu của công

ty ch bin), sau đó phân phi đn cc chủ vựa đ tiêu th  th trưng ni đa. Đi vi kênh

th trưng ny c tra từ ngưi nuôi đưc phân phi đn thu gom (8,9% sn lưng c tra của

chui), ngưi thu gom sau đó phân phi 2,2% lưng c tra đn cc chủ vựa c v sau đó bn

cho ngưi tiêu dùng.

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

Kênh 2: Người nuôi cá  Thu gom Người bán lẻ  TDNĐ

Theo kênh phân phi ny, ngưi sn xuất bn c tra cho thu gom, ngoi việc phân phi

2,2% cho chủ vựa ngưi thu gom còn phân phi 4,5% sn lưng c tra cho ngưi bn lẻ v

ngưi bn lẻ sau đó phân phi lại cho ngưi tiêu dùng.

Kênh 3: Người nuôi cá  Công ty chế biến  TDNĐ

Kênh 4: Người nuôi cá tra  Công ty chế biến  Xuất khẩu

Theo hnh 7, ngưi nuôi c tra đã bn sn phm trực tip cho Công ty ch bin thủy sn

chim 91,1% tổng sn lưng c. Đây l kênh phân phi chính v cũng l kênh phân phi ngắn

nhất của chui. Ngoi ra, công ty ch bin còn mua 2,2% c tra nguyên liệu từ thương li. Như

vy, lưng c đầu vo của Công ty ch bin l 93,3% trong đó xuất khu khong 91,4% sn

lưng c của chui (bao gồm 34% c nguyên liệu do công ty tự sn xuất), phần còn lại 1,9%

sn lưng c của chui bn cho th trưng ni đa qua cc siêu th.

2.3.4 Hỗ trợ chuỗi

Trong sơ đồ CGT, cc nh h tr hoc cc tổ chức h tr đưc liệt kê sau cùng theo cc

tc nhân tham gia chui. Việc h tr ny cần đưc mô t c th cc ni dung như ai h tr v

h tr ci g? Thông tin v h tr của cc tc nhân tham gia chui đưc thu thp qua s liệu

sơ cấp, sau đó tổng hp đưa lên sơ đồ chui. C th trong hnh 4.1 h tr chui c tra ĐBSCL

đưc mô t như sau:

Cc hiệp hi “ngh nuôi v ch bin thủy sn” như  An Giang v Đồng Thp có th •

cung cấp bn tin gi c tra cho hi viên hng tuần đ hi viên nắm bắt gi c th trưng, không

đ ngưi thu mua ép gi; h tr hi viên của Hiệp hi trong việc thúc đy cc công ty thu mua

thực hiện đúng theo điu khon của hp đồng đã k kt vi hi viên.

Cn b khuyn ngư đa phương, phòng nông nghiệp cc huyện, S NN-PTNT h tr •

tp huấn kỹ thut khuyn ngư cho ngưi sn xuất c tra ging, ngưi sn xuất c tra nguyên

liệu cũng như phổ bin v hưng dẫn thực hiện cc chủ trương v sn xuất c sạch v an ton

(SQF 1000).

Ngân hng: h tr ti chính cho cc tc nhân từ khâu đầu vo, ngưi nuôi c tra đn •

công ty ch bin.

Hiệp hi sn xuất v ch bin thủy sn Việt Nam (VASEP): cung cấp thông tin nhm h •

tr cho cc doanh nghiệp ch bin v xuất khu thủy sn v thông tin th trưng, thương mại

quc t, kin thức chất lưng cũng như h tr trong việc chng bn ph gi.

Cc trung tâm xúc tin thương mại thuc cc tỉnh v Việt Nam h tr kho st th trưng •

xuất khu thủy sn tim năng v cung cấp thông tin v th trưng xuất khu cho cc công ty ch

bin thủy sn; thực hiện cc hoạt đng qung b cho ngnh thủy sn của Việt Nam nói chung

v của ĐBSCL nói riêng.

Cc chương trnh v dự n v thủy li phc v nuôi trồng thủy sn, dự n nâng cấp trung •

tâm ging cấp 1; chương trnh 131 v chương trnh GTZ h tr v tp huấn cc tiêu chun chất

lưng Euro GAP.

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

Viện/Trưng h tr trong việc sn xuất v nâng cao chất lưng c ging, kim tra chất •

lưng c ging cũng như tp huấn nâng cao năng lực của cn b khuyn ngư của tỉnh, v nâng

cao năng lực nông dân.

NAFIQAD (Cc qun l chất lưng nông lâm v thủy sn) h tr ton chui v kim tra, •

kim sot cũng như chứng nhn chất lưng từ c ging đầu vo cho đn sn phm c đầu ra.

Cc công ty cung cấp đầu vo h tr tp huấn chương trnh nuôi c sạch SQF 1000.•

3. Phân tích kinh tế chuỗi (công cụ 3)

3.1 Mục tiêu

Xc đnh li ích v chi phí của mi tc nhân v trong ton CGT sn phm.

3.2 Nội dung phân tích kinh tế chuỗi giá trị

Phân tích kinh t đi vi CGT l phân tích cc mi quan hệ giữa cc tc nhân tham gia

trong chui dưi góc đ kinh t nhm đnh gi năng lực, hiệu suất vn hnh của chui. Nó bao

gồm việc xc đnh sn lưng, chi phí, gi bn, li nhun v gi tr gia tăng của cc tc nhân tại

cc khâu trong chui v đưa ra nhn xét phù hp. Cc thông tin phân tích kinh t của CGT l

mt yu t “đầu vo” quan trọng của tin trnh quyt đnh cc mc tiêu pht trin v chin lưc

nâng cấp. Trong đó, việc kim sot cc chi phí sn xuất v chất lưng sn phm l quan trọng

nhất đ khẳng đnh năng lực cạnh tranh.

Phân tích kinh tế chuỗi giá trị bao gồm:

Phân tích tnh hnh chi phí, cấu trúc chi phí tại mi tc nhân tham gia chui.•

Phân tích gi tr đạt đưc của từng tc nhân tham gia vn hnh trong CGT.•

Phân tích ton b gi tr tăng thêm đưc tạo ra trên ton CGT v tỷ trọng của gi tr tăng •

thêm tại cc khâu khc nhau trong chui.

Phân tích năng lực của cc tc nhân tham gia chui (v qui mô, năng lực sn xuất, li •

nhun…).

Đ bo đm cch tính ton thng nhất giữa cc khâu trong chui, khi phân tích kinh t

chui cần qui đổi cùng mt hnh thi sn phm cho tất c cc khâu trong chui đi vi trưng

hp hnh thi sn phm giữa cc khâu trong chui không ging nhau. Ví d, nông dân sn xuất

lúa nhưng ngưi tiêu dùng l sử dng gạo, hoc ngưi nuôi bò bn bò hơi nhưng ngưi tiêu

dùng mua sử dng l tht bò, hoc ngưi nuôi c tra nguyên liệu nhưng ngưi tiêu dùng sử dng

c tra phi lê hoc cc loại c gi tr gia tăng khc… trong trưng hp lúa-gạo sn phm tính

kinh t chui đưc qui đổi thnh lúa hoc gạo đ tính cho tất c cc khâu theo tỷ lệ phù hp

(ví d: 1kg lúa = 0,66kg gạo), hoc trưng hp sn phm bò th sn phm qui đổi đ tính kinh

t chui cho tất c cc khâu l tht lt (ví d: 1 con bò 150kg = 50kg tht lt), hoc tính kinh t

CGT c tra phi lê th tỷ lệ qui đổi có th l 2,7kg c tra nguyên liệu bng 1kg c phi lê, hoc

trưng hp CGT to khô th tỷ lệ qui đổi có th l 5kg to tươi bng 1kg to sấy khô, v.v... (tỷ

lệ qui đổi dựa vo điu tra s liệu sơ cấp).

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

Cũng lưu  rng, khi phân tích kinh t chui th chỉ tính trên CGT của mt sn phm c

th, ví d sn phm c tra phi lê, nho khô, to tươi hoc sn phm gạo.

3.3 Cách tính các chỉ tiêu trong phân tích kinh tế chuỗi

Mt trong những mc tiêu của phân tích CGT l đ đ xuất cc gii php kh thi nhm

tăng gi tr gia tăng của mi tc nhân cũng như của ton CGT. Gi tr gia tăng đưc hiu theo

nghĩa rng l cch đo lưng mức đ thnh vưng đã đưc tạo ra trong nn kinh t. Theo đnh

nghĩa đưc sử dng trong hệ thng k ton quc gia th tổng gi tr gia tăng bng vi tổng gi

tr thuần của tất c cc dch v v sn phm đưc sn xuất ra trong nn kinh t phc v cho

tiêu dùng v đầu tư (tổng sn phm quc ni - GDP) sau lạm pht. Đ tính đưc gi tr gia tăng

trong mt CGT c th th cc khon chi phí đầu vo (nguyên vt liệu, cc dch v đưc cung

cấp…) phi đưc khấu trừ qua gi bn hay doanh thu của từng tc nhân trong chui.

Trong thực t, đ việc tính ton gi tr gia tăng có đ chính xc cao, đm bo đưc 

nghĩa của khi niệm ny tht không đơn gin bi tính minh bạch của s liệu. Đa phần cc tc

nhân tham gia vn hnh chui (k c công ty) thưng xem chi phí sn xuất v li nhun của sn

phm l “bí mt công nghệ”, v vy rất khó đ cc nh nghiên cứu tip cn. Trong khi đó, việc

tính ton gi tr gia tăng phi gắn lin vi chi phí sn xuất v li nhun.

Đi vi sn phm xuất khu, công ty xuất khu còn phi bỏ ra mt s khon chi phí trong

qu trnh tip nhn sn phm mua của thương li cho đn khi xuất bn cho nh nhp khu theo

gi FOB qua mạn tu (chi phí bc vc, vn chuyn, hao ht, vô bao, thu, phí…) gọi l chi phí

gia tăng. Gi tr gia tăng sẽ không còn  nghĩa nu như kt qu kinh doanh cui cùng của công

ty b l. Hay nói khc hơn l chi phí gia tăng cao hơn gi tr gia tăng m công ty tạo ra, dẫn đn

li nhun (hay gi tr gia tăng thuần) bng 0 hoc l mt s âm.

Những trưng hp như vy thưng rơi v những l do sau:

Doanh nghiệp không minh bạch v s liệu, che giấu li nhun. •

Doanh nghiệp tht sự không kim sot tt chi phí cũng như gi tr gia tăng.•

Năng lực vn hnh hạn ch, kh năng ch bin hoc phân phi kém, không đạt sn lưng •

cần thit.

Có th xc đnh gi bn chưa phù hp. •

Những vấn đ khc liên quan đn chính sch, kỹ thut tính ton…•

Sau đây l những khi niệm v cch tính c th cc tiêu chí phân tích kinh t CGT.

Gi tr: l • giá bán sn phm của mi tc nhân (đã qui đổi ra cùng hnh thi sn phm

cho tất c cc khâu trong CGT)

Gi tr gia tăng (GTGT) giữa hai tc nhân: l chênh lệch gi bn sn phm giữa hai tc •

nhân

Gi tr gia tăng trong từng tc nhân: l chênh lệch gi bn v chi phí trung gian (hoc chi •

phí đầu vo đi vi ngưi sn xuất ban đầu – nông dân)

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN

Caåm nang

Chi phí trung gian của mi tc nhân: l gi mua sn phm của tc nhân đó. Đi vi nh •

sn xuất ban đầu trong sơ đồ chui (ví d nông dân) th chi phí trung gian l chi phí đầu vo

bao gồm chi phí trực tip sn xuất ra sn phm (ging, vt tư/thức ăn, thuc bo vệ thực vt/

thú y; còn tất c cc chi phí còn lại của nông dân l chi phí tăng thêm)

Chi phí tăng thêm: l ton b chi phí còn lại (lao đng nh/thuê, khấu hao, nhiên liệu,..) •

ngoi chi phí trung gian của mi tc nhân

Tổng chi phí: l chi phí đầu vo/trung gian cng vi chi phí tăng thêm•

Gi tr gia tăng thuần của mi tc nhân (li nhun): l gi bn trừ tổng chi phí •

Phân bổ gi tr gia tăng thuần trong chui: l phần trăm li nhun của mi tc nhân trong •

ton chui (tổng li nhun chui l 100%).

Chú  rng, thông thưng gi bn của tc nhân đi trưc l chi phí đầu vo/trung gian của

tc nhân theo sau. Tuy nhiên, nu tc nhân theo sau mua sn phm của nhiu nguồn khc nhau

th chi phí đầu vo của tc nhân đi sau ny sẽ l s trung bnh gia quyn của gi mua v sn

lưng mua vo của cc nguồn đó.

Vẫn ví d trong hnh 8 v CGT c tra vùng ĐBSCL th phân tích kinh t chui đưc trnh

by trong bng dưi đây.

Giải thích kênh 2:

Kênh 2: Ngưi nuôi c tra bn cho thương li/chủ vựa vi gi 14.500 đồng/kg, gi

thnh l 12.600 đồng/kg (bao gồm ton b chi phí nuôi/kg). Vy GTGT m ngưi nuôi tạo ra

trong kênh phân phi ny l 1.900 đồng/kg c tra (chim 25,3% tổng GTGT chui). Tương tự,

thương li/chủ vựa bn cho ngưi bn lẻ vi gi 16.754 đồng/kg, GTGT của thương li/chủ vựa

l 2.254 đồng/kg c tra (chim 30,1%). Cui cùng, ngưi bn lẻ bn c tra cho ngưi tiêu dùng

cui cùng vi gi 20.100 đồng/kg, GTGT của ngưi bn lẻ l 3.346 đồng/kg (chim 44,6%

tổng gi tr gia tăng chui). Kênh 4 cũng có cch gii thích tương tự.

Bảng 2: Giá trị gia tăng chuỗi cá tra theo kênh thị trường

ĐVT: đồng/kg

Nông dân Thu gom Bn lẻ

Công ty

ch bin

Tổng

Kênh 2

Gi bn *14.500 16.754 20.100

Chi phí mua 12.600 *14.500 16.754

Gi tr gia tăng 1.900 2.254 3.346

% Gi tr gia tăng 25,3 30,1 44,6 100,0

Chi phí tăng thêm - 1.400 1.500

Gi tr gia tăng thuần 1.900 854 1.846 4.600

% Gi tr gia tăng thuần/kg 41,3 18,6 40,1 100,0

DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”

Kênh 4

Gi bn 14.500 18.150

Chi phí mua 12.600 14.500

Gi tr gia tăng 1.900 3.650

% Gi tr gia tăng 34,2 65,8 100,0

Chi phí tăng thêm - 1.500

Gi tr gia tăng thuần 1.900 2.150 4.050

% Gi tr gia tăng thuần/kg 46,9 53,1 100,0

Nguồn: Võ Thị Thanh Lộc (2009);

(*) Giá bán của nông dân là chi phí đầu vào của người thu gom.

Hoc bng phân tích kinh t CGT gạo  ĐBSCL như sau:

Bảng 3: Giá trị gia tăng chuỗi giá trị gạo theo kênh thị trường

ĐVT: đồng/kg

Nông dân

(F)

Thương

li

(C)

Nh my

xay xt

(PM)

Nh my

lau bóng

(RM)

Bn sỉ

(W)

Bn lẻ

(R)

Tổng

cộng

Kênh 1: Chuỗi giá trị gạo nội địa

1. Gi bn 4.887 5.184 6.100 6.943 8.822 9.454

2. Chi phí đầu vo 1.858 4.887 5.184 6.100 6.943

3. Chi phí tăng thêm 2.522 258 788 793 1.879

4. Tổng chi phí 4.380 5.145 5.972 6.893 8.095 8.822

5. GTGT thuần 507 39 128 50 727 632 2.083

6. % GTGT thuần 24,4 1,9 6,1 2,4 34,9 30,3 100,0

Kênh 2: Chuỗi giá trị gạo xuất khẩu

Công ty

1. Gi bn 4.887 6.281 6.163 6.943 8.142

2. Chi phí đầu vo 1.858 4.887 5.530 6.100 *6.581

3. Chi phí tăng thêm 2.522 1.114 447 793 1.139

4. Tổng chi phí 4.380 6.001 5.977 6.893 7.720

5. GTGT thuần 507 280 186 50 422 1.445

6. % GTGT thuần 35,1 19,4 12,9 3,4 29,2 100,0

Nguồn: Võ Thị Thanh Lộc và ctv (2011)

(*)Chi phí đầu vào của công ty là số trung bình gia quyền về giá bán và lượng bán ra của nông dân,

người thu gom, nhà máy xay xát và nhà máy lau bóng.

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/44

| | Tải xuống

Preview text:

Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN PHƯƠNG PHÁP
PHÂN TÍCH CHUỖI GIÁ TRỊ HÀNG NÔNG SẢN Phần 1: GIỚI THIỆU 1. Giới thiệu
Phương pháp tiếp cận chuỗi giá trị (CGT) được các nước phát triển áp dụng trong nhiều thập
niên qua nhằm đưa sản phẩm ra thị trường một cách hiệu quả, đặc biệt là sản phẩm nông nghiệp.
Riêng ở Việt Nam, cách tiếp cận này được biết đến và sử dụng rộng rãi từ sau năm 2000. Phương
pháp tiếp cận CGT được đề cập bởi nhiều tác giả khác nhau như Kaplinsky (1999), Kaplinsky
và Morris (2001), Porter (1985), Gereffi (1994, 1999), Gereffi G. và J. Humphrey, et al. (2003)
và cách tiếp cận liên kết chuỗi giá trị “ValueLinks” của GTZ (2007) - (Deutsche Gesellschaft
für Technische Zusammenarbeit – Đức). Nếu những sản phẩm có liên quan đến người nghèo thì
“Nâng cao hiệu quả thị trường cho người nghèo” (M4P, 2008) là sự kết hợp tốt với phương pháp
tiếp cận CGT trong nghiên cứu và kết nối thị trường các sản phẩm. Hiện tại có nhiều chuyên gia
quốc tế đang làm việc tại các tổ chức quốc tế trên thế giới và Việt Nam có liên quan đến việc thực
hiện và tư vấn phát triển phương pháp CGT như Michael van den Berg, Marije Boomsma, Ivan
Cucco, Luigi Cuna, Nico Janssen, Paule Moustier, Laura Prota, Tim Purcell, Dominic Smith và
Siebe Van Wijk (phụ lục 1).
2. Định nghĩa chuỗi giá trị
Định nghĩa CGT có thể được giải thích theo nghĩa hẹp và nghĩa rộng.
Chuỗi giá trị theo nghĩa hẹp là một loạt các hoạt động thực hiện trong một công ty để
sản xuất ra một sản phẩm nhất định. Các hoạt động này có thể bao gồm giai đoạn xây dựng
khái niệm và thiết kế, quá trình mua vật tư đầu vào, sản xuất, tiếp thị và phân phối, thực hiện
các dịch vụ hậu mãi đến người tiêu thụ sản phẩm cuối cùng v.v...Tất cả những hoạt động này
trở thành một chuỗi kết nối người sản xuất với người tiêu dùng. Mặt khác, mỗi hoạt động lại
bổ sung giá trị cho thành phẩm cuối cùng. Nói cách khác, CGT theo nghĩa hẹp là các hoạt động
trong cùng một tổ chức hay một công ty theo khung phân tích của Porter (1985).
Chuỗi giá trị theo nghĩa rộng là một tập hợp những hoạt động do nhiều người khác nhau
tham gia thực hiện (nhà cung cấp đầu vào, người thu gom, nhà chế biến, công ty, người bán sỉ,
người bán lẻ...) để sản xuất ra một sản phẩm sau đó bán cho người tiêu dùng trong nước và xuất
khẩu (phương pháp tiếp cận toàn cầu).
Nói cách khác, CGT theo nghĩa rộng là •
một chuỗi các quá trình sản xuất từ đầu vào đến đầu ra; •
một sự sắp xếp có tổ chức, kết nối và điều phối người sản xuất, nhóm sản xuất,
doanh nghiệp và nhà phân phối liên quan đến một sản phẩm cụ thể; 1
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”
• một mô hình kinh tế trong đó kết nối việc lựa chọn sản phẩm và công nghệ thích hợp
với cách thức tổ chức các tác nhân liên quan để tiếp cận thị trường.
3. Ý nghĩa của phương pháp tiếp cận chuỗi giá trị trong phát triển bền vững sản phẩm
Phương pháp tiếp cận CGT có ý nghĩa rất lớn đối với phát triển bền vững sản phẩm/
ngành hàng, nhất là sản phẩm nông nghiệp bởi vì:
• Phân tích CGT được xem như là công cụ đắc lực giúp cho những nhà quản trị, người giữ
vai trò quản lý trong tổ chức, doanh nghiệp xác định đâu là những hoạt động chính của một tổ
chức, một ngành hàng, và xác định xem mỗi hoạt động đã góp phần vào chiến lược cạnh tranh
cũng như sự phát triển của tổ chức, của ngành hàng như thế nào.
• Phân tích CGT là một công cụ mô tả nhằm giúp cho nhà quản trị kiểm soát được sự
tương tác giữa những người tham gia khác nhau trong chuỗi. Là một công cụ có tính mô tả nên
nó có lợi thế ở chỗ buộc người phân tích phải xem xét cả các khía cạnh vi mô và vĩ mô trong
các hoạt động sản xuất và trao đổi, nhằm chỉ ra được năng lực cạnh tranh của một công ty, một
ngành hàng… có thể bị ảnh hưởng do tính không hiệu quả ở một khâu nào đó trong CGT.
• Giúp cho nhà quản trị đo lường được hiệu quả chung của sản phẩm, của ngành hàng và
xác định được mức đóng góp cụ thể của từng tác nhân tham gia chuỗi để có cơ sở đưa ra những quyết định phù hợp.
• Phân tích CGT có vai trò trung tâm trong việc xác định phân phối lợi ích – chi phí của
những người tham gia trong chuỗi, từ đó khuyến khích sự hợp tác giữa các khâu trong chuỗi
để việc phân phối lợi ích vươn tới sự công bằng, tạo ra nhiều hơn giá trị tăng thêm và nâng cao lợi thế cạnh tranh.
• Giúp cho các nhà tạo lập chính sách có nguồn thông tin cần thiết để có những giải pháp
phù hợp và không ngừng hoàn thiện chính sách vĩ mô và vi mô.
• Giúp hình thành và phát triển các liên kết sản xuất dọc (hợp tác giữa các tác nhân tham
gia chuỗi) và liên kết ngang (giữa từng khâu trong chuỗi) là cơ sở chính để sản phẩm tiếp cận
thị trường một cách bền vững.
• Giúp cho quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả (chi phí sản xuất thấp) từ đầu vào đến đầu ra
và quản lý chất lượng tốt (từ đầu ra trở về đầu vào) nhằm nâng cao giá trị gia tăng của ngành
hàng (giá thành cạnh tranh, chất lượng tốt).
• Giúp quản lý rủi ro dọc theo chuỗi tốt hơn và tổ chức hậu cần (logistics) hiệu quả.
• Giúp cho các tác nhân tham gia chuỗi có nhận thức, năng động và trách nhiệm đến sản phẩm cuối cùng.
• Giúp cho việc nâng cấp chuỗi giá trị kịp thời, hiệu quả từ việc nâng cao trách nhiệm từng
tác nhân và nhà hỗ trợ chuỗi.
4. Phương pháp luận trong cách tiếp cận chuỗi giá trị
4.1 Phương pháp tiếp cận chuỗi giá trị 2 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
Có nhiều định nghĩa cách tiếp cận khác nhau về CGT nhưng nhìn chung CGT có ba cách
tiếp cận chính đó là phương pháp Filière (phương pháp chuỗi), khung phân tích của Porter và
cách tiếp cận toàn cầu.
4.1.1 Phương pháp Filière (chuỗi, mạch)
Phương pháp Filière gồm có nhiều trường phái tư duy và truyền thống nghiên cứu khác
nhau. Khởi đầu, phương pháp này được dùng để phân tích hệ thống nông nghiệp của các nước
đang phát triển trong hệ thống thuộc địa của Pháp. Phân tích chuỗi, chủ yếu là làm công cụ
để nghiên cứu cách thức mà các hệ thống sản xuất nông nghiệp (cao su, bông, cà phê, dừa…)
được tổ chức trong bối cảnh của các nước đang phát triển. Trong bối cảnh này, khung filière
chú trọng đặc biệt đến cách các hệ thống sản xuất địa phương được kết nối với công nghiệp chế
biến, thương mại, xuất khẩu và khâu tiêu dùng cuối cùng.
Do đó, khái niệm chuỗi (Filière) được nhận thức chủ yếu bằng kinh nghiệm thực tế và
được sử dụng để lập sơ đồ dòng chuyển động của hàng hóa và xác định những người tham gia
vào các hoạt động. Tính hợp lý của chuỗi cũng tương tự như khái niệm rộng về CGT (đã trình
bày ở trên). Tuy nhiên, khái niệm chuỗi chủ yếu tập trung vào các vấn đề của các mối quan hệ
vật chất và kỹ thuật được tóm tắt trong sơ đồ dòng chảy của các hàng hóa và sơ đồ mối quan
hệ chuyển đổi thông qua những người tham gia chuỗi (hình 1). Nhà cung Nhà Nhà Nhà Người ứng đầu vào sản xuất chế biến phân phối tiêu dùng
Hình 1: Khái niệm chuỗi theo phương pháp Filière
Phương pháp chuỗi (Filière) có hai lĩnh vực và có một số điểm chung so với phân tích CGT:
• Việc đánh giá chuỗi về mặt kinh tế và tài chính chú trọng vào vấn đề tạo thu nhập và
phân phối trong chuỗi hàng hóa và phân biệt các khoản chi phí, thu nhập giữa kinh doanh nội
địa và quốc tế nhằm phân tích sự ảnh hưởng của chuỗi đến nền kinh tế quốc dân và sự đóng góp của nó vào GDP.
• Phân tích chú trọng vào chiến lược của phương pháp chuỗi được sử dụng nhiều nhất ở
trường Đại học Paris – Nanterre, một số viện nghiên cứu như Viện Nghiên cứu và Phát triển
của Pháp (CIRAD), các tổ chức phi chính phủ như IRAM (về phát triển nông nghiệp), nghiên
cứu một cách có hệ thống sự tác động lẫn nhau của các mục tiêu, các cản trở và kết quả của mỗi
bên có liên quan trong chuỗi; các chiến lược cá nhân và tập thể cũng như các hình thái qui định
mà Hugon (1985) đã xác định là có bốn loại liên quan đến chuỗi hàng hóa ở Châu Phi được
phân tích gồm qui định trong nước, qui định về thị trường, qui định của nhà nước và qui định
kinh doanh nông nghiệp quốc tế. Moustier và Leplaideur (1989) đã đưa ra một khung phân tích
về tổ chức chuỗi hàng hóa (lập sơ đồ, các chiến lược cá nhân và tập thể, hiệu suất về mặt giá
cả và tạo thu nhập, vấn đề chuyên môn hóa của nông dân, thương nhân ngành thực phẩm so
với chiến lược đa dạng hóa). 3
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”
4.1.2 Khung phân tích của Porter
Cách tiếp cận thứ hai có liên quan đến công trình của Michael Porter (1985) về các lợi
thế cạnh tranh. Michael Porter đã dùng khung phân tích CGT để đánh giá xem một công ty
nên tự định vị mình như thế nào trên thị trường và trong mối quan hệ với các nhà cung cấp,
khách hàng và các đối thủ cạnh tranh khác (cách tiếp cận CGT theo nghĩa hẹp). Trong đó, ý
tưởng về lợi thế cạnh tranh của một doanh nghiệp được ông tóm tắt như sau: Một công ty có
thể cung cấp cho khách hàng một mặt hàng (hoặc dịch vụ) có giá trị tương đương với đối thủ
cạnh tranh của mình nhưng với chi phí thấp hơn (chiến lược giảm chi phí). Hoặc, làm thế nào
để một doanh nghiệp có thể sản xuất một mặt hàng mà khách hàng chấp nhận mua với giá cao
hơn (chiến lược tạo sự khác biệt).
Trong bối cảnh này, khái niệm CGT được sử dụng như một khung khái niệm mà các doanh
nghiệp có thể dùng để tìm ra các nguồn lợi thế cạnh tranh (thực tế và tiềm năng) của mình. Đặc
biệt, Porter còn lập luận rằng các nguồn lợi thế cạnh tranh không thể tìm ra nếu nhìn vào công
ty như một tổng thể. Một công ty cần được phân tách thành một loạt các hoạt động và có thể tìm
thấy lợi thế cạnh tranh trong một (hoặc nhiều hơn) ở các hoạt động đó. Porter phân biệt giữa các
hoạt động sơ cấp, trực tiếp góp phần tăng thêm cho giá trị sản xuất hàng hoá (dịch vụ) và các hoạt
động hỗ trợ có ảnh hưởng gián tiếp đến giá trị cuối cùng của sản phẩm (Hình 2).
Hình 2: Khung phân tích chuỗi giá trị của Porter (1985)
Trong khung phân tích của Porter, khái niệm CGT không trùng với ý tưởng về chuyển
đổi vật chất. Porter giới thiệu ý tưởng, theo đó tính cạnh tranh của một công ty không chỉ liên
quan đến qui trình sản xuất. Tính cạnh tranh của doanh nghiệp có thể phân tích bằng cách xem
xét CGT bao gồm thiết kế sản phẩm, mua vật tư đầu vào, hậu cần (bên trong và bên ngoài),
tiếp thị, bán hàng, các dịch vụ hậu mãi và dịch vụ hỗ trợ (lập chiến lược, quản lý nguồn nhân
lực, hoạt động nghiên cứu…). Do vậy, trong khung phân tích của Porter, khái niệm CGT chỉ áp
dụng trong kinh doanh. Phân tích CGT chủ yếu nhằm hỗ trợ các hoạt động quản lý, điều hành
đưa ra các quyết định mang tính chiến lược.
4.1.3 Phương pháp tiếp cận toàn cầu
Khái niệm CGT còn được áp dụng để phân tích vấn đề toàn cầu hóa (Gereffi and
Kozeniewicz 1994, Kaplinsky 1999, Kaplinsky and Morris 2001). Theo đó, các nhà nghiên
cứu dùng khung phân tích CGT để tìm hiểu cách thức mà các công ty, các quốc gia hội nhập 4 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
toàn cầu đánh giá về các yếu tố quyết định liên quan đến việc phân phối và thu nhập toàn cầu.
Phân tích CGT còn giúp làm sáng tỏ việc các công ty, quốc gia và vùng lãnh thổ được kết nối
với nền kinh tế toàn cầu như thế nào. Tương tự, theo cách tiếp cận liên kết chuỗi giá trị (GTZ
Eschborn, 2007) của GTZ (Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit – Đức) thì
CGT là một loạt các hoạt động kinh doanh (hay chức năng) có quan hệ với nhau, từ việc cung
cấp các giá trị đầu vào cụ thể cho một sản phẩm nào đó, đến sơ chế, chuyển đổi, marketing,
cuối cùng là bán sản phẩm đó cho người tiêu dùng. Hay CGT là một loạt quá trình mà các
doanh nghiệp (nhà vận hành) thực hiện các chức năng chủ yếu của mình để sản xuất, chế biến,
và phân phối một sản phẩm cụ thể nào đó. Các doanh nghiệp kết nối với nhau bằng một loạt
các giao dịch sản xuất và kinh doanh, trong đó sản phẩm được chuyển từ tay nhà sản xuất, sơ
chế ban đầu đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Theo thứ tự các chức năng và các nhà vận hành,
CGT sẽ bao gồm một loạt các khâu trong chuỗi (hay còn gọi là các chức năng chuỗi).
Kết hợp với cách tiếp cận CGT của GTZ, phòng Phát triển Quốc tế của Anh còn giới
thiệu cuốn sổ tay thực hành phân tích CGT có liên quan đến người nghèo với tựa đề “Để chuỗi
giá trị hiệu quả hơn cho người nghèo” hay “Nâng cao hiệu quả thị trường cho người nghèo”
(M4P, 2008). Đây là cách tiếp cận rất phù hợp để nghiên cứu các sản phẩm nông nghiệp, nhất
là những sản phẩm có liên quan đến người nghèo.
Hình 3: Sơ đồ chuỗi giá trị (GTZ Eschborn, 2007)
Trong phần còn lại của quyển sách này, tác giả sẽ đề cập CGT theo nghĩa rộng, nghĩa là
CGT là một hoạt động kinh doanh có quan hệ với nhau, từ việc cung cấp các đầu vào để sản
xuất một sản phẩm, đến sơ chế, vận chuyển, tiếp thị đến việc cuối cùng là bán sản phẩm đó cho
người tiêu dùng (GTZ Eschborn, 2007).
4.2 Những hạn chế của phân tích chuỗi giá trị
Vào năm 2006, các học giả và những người thực hành đã lên tiếng phê bình về mô
hình chuỗi giá trị và sự ứng dụng của nó vào các tổ chức dịch vụ. Họ cho rằng phân tích 5
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”
CGT chỉ có ý nghĩa khi giá trị của sản phẩm được đánh giá đến khách hàng cuối cùng sử dụng
sản phẩm đó (CGT hiểu theo nghĩa rộng). Vì vậy, phân tích CGT không thể thích hợp để ứng
dụng đối với các tổ chức dịch vụ, nơi chỉ diễn ra trong phạm vi một khâu của CGT mà ở đó sản
phẩm vẫn chưa được hoàn chỉnh (sản phẩm cuối cùng). Điều này được Porter (1985) khẳng
định một lần nữa rằng hợp tác đi đôi với cạnh tranh, sản phẩm phân biệt đi đôi với hạ giá thành
là những động lực chính để nâng cao giá trị sản phẩm. Hơn nữa, Porter tập trung vào những kết
quả rõ ràng từ chi phí, lợi tức, biên tế và cấu hình cơ bản của hoạt động kinh doanh. Vì vậy, hệ
thống giá trị là mô hình CGT theo chiều dài (theo định nghĩa rộng của CGT) và điều đó có ý
nghĩa hơn trong phân tích CGT. Ngoài ra, trong thực tế khi phân tích kinh tế chuỗi nhà nghiên
cứu thường gặp trở ngại khi không thể biết được số lượng cụ thể các tác nhân tham gia chuỗi
cũng như chọn mẫu không đại diện sẽ ảnh hưởng vô cùng lớn đến kết quả phân tích kinh tế
chuỗi, thậm chí kết quả nghiên cứu có sai số cao và không có tính đại diện cho toàn chuỗi giá
trị đang được phân tích.
5. Nâng cao hiệu quả thị trường cho người nghèo từ chuỗi giá trị
Một CGT có tác động tốt đến sinh kế của người nghèo khi CGT đó có tỷ lệ người nghèo
tham gia cao ở các khâu trong chuỗi. Và tăng trưởng vì người nghèo khi CGT đó tạo ra nhiều
công ăn việc làm hơn và thu nhập cao hơn cho người nghèo. Một CGT hướng đến cải thiện sinh
kế cho người nghèo khi và chỉ khi thông qua việc nâng cấp CGT sẽ giúp cho người nghèo (1)
hoặc bán được nhiều sản phẩm hơn, hoặc bán được với giá cao hơn, hoặc cả hai; (2) tỷ trọng
phân phối lợi nhuận cho người nghèo không thay đổi trong tổng số lợi nhuận toàn chuỗi gia
tăng, hoặc tỷ trọng phân phối lợi nhuận cho người nghèo gia tăng trong tổng lợi nhuận toàn
chuỗi không đổi. Điều này được thể hiện qua hình 4.
• Trường hợp 1: tỷ lệ lợi nhuận của nông dân nghèo (ND) của hai vòng tròn vẫn chiếm
20% nhưng về số tuyệt đối vòng tròn 2 sẽ cao hơn khi tổng lợi nhuận chuỗi tăng lên sau khi nâng cấp chuỗi.
• Trường hợp 2: tỷ lệ lợi nhuận của ND nghèo tham gia chuỗi tăng từ 20% (vòng tròn 1)
lên 40% (vòng tròn 2) trong tổng lợi nhuận không đổi. Trường hợp này xảy ra trong CGT đã
ổn định nhưng do bố trí lại sản xuất có lợi cho người sản xuất, chẳng hạn như nâng cấp kênh
phân phối trực tiếp từ sản xuất đến công ty, không qua khâu trung gian sau khi sử dụng các biện pháp nâng cấp chuỗi.
Ngoài ra, để giảm nghèo nông thôn có liên quan đến CGT thì nông dân cần thành lập nhóm
để sản xuất và tiêu thụ sản phẩm (câu lạc bộ sản xuất, tổ/nhóm cộng đồng cùng mục tiêu, tổ
hợp tác hoặc hợp tác xã). Trong mỗi nhóm cần có vai trò và sự tham gia của người khá và giàu
có đủ vốn và kiến thức để nhóm được năng động và chủ động hơn trong tiếp cận tất cả các điều
kiện trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. 6 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
Hình 4: Ví dụ các trường hợp giảm nghèo trong chuổi giá trị
6. Chuỗi giá trị liên quan đến giới
6.1 Lồng ghép giới vào chuỗi giá trị
Cần thiết để lồng ghép giới vào CGT bởi vì yếu tố giới ảnh hưởng đến sự vận hành của
CGT ở mọi khâu. Nữ và nam đều có liên quan đến tất cả các công đoạn của CGT. Tùy theo
mỗi CGT cũng như mỗi công đoạn trong cùng một chuỗi mà nam và nữ giới sẽ chiếm ưu thế
trong việc nắm giữ quyền lực khác nhau. Chẳng hạn như các CGT có liên quan đến tôm, cá thì
nam giới tham gia nhiều hơn trong khâu sản xuất nhưng nữ sẽ chiếm tỷ trọng cao hơn trong
khâu chế biến; hoặc các CGT liên quan đến sản phẩm tiểu thủ công nghiệp thì hầu như nữ giới tham gia.
6.2 Những chiến lược thực hiện cân bằng giới trong chuỗi giá trị
Để thực hiện cân bằng giới trong CGT trước hết cần có chiến lược đẩy mạnh việc tham
gia công bằng và hỗ trợ nâng cao vị thế kinh tế cho phụ nữ.
Đẩy mạnh việc tham gia công bằng các khía cạnh liên quan đến trao đổi thông tin, các
qui chế tổ chức và thời gian cũng như địa điểm trao đổi, không đặt nặng hình thức hợp tác, xem
xét những rào cản tiềm năng, cơ hội thị trường, sự ràng buộc và hợp tác với khu vực tư nhân.
Hỗ trợ nâng cao vị thế kinh tế cho người phụ nữ để thuận lợi hơn trong khả năng tiếp
cận nguồn lợi đất đai, tính toán thù lao lao động các việc “không tên” của phụ nữ, phát triển
kinh doanh hộ gia đình, tham gia huấn luyện, xóa rào cản cho người phụ nữ tham gia lãnh đạo,
động viên và hỗ trợ cho phụ nữ, tăng cường giao lưu doanh nhân nữ cũng như quảng bá những
thành tựu của phụ nữ. 7
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”
6.3 Qui trình lồng ghép yếu tố giới vào chuỗi giá trị
Lồng ghép yếu tố giới vào CGT theo năm bước sau:
Bước 1: Vẽ sơ đồ về vai trò và mối quan hệ của giới dọc theo CGT
• Vẽ sơ đồ tham gia của phụ nữ và nam giới trong CGT qua tất cả các khâu cùng với những
lợi ích đạt được của họ; xác định những nhân tố định vị vai trò và mối quan hệ giới hiện tại trong
hoạt động của CGT (định lượng và định tính thông qua số liệu thứ cấp và số liệu sơ cấp.
Hình 5: Qui trình lồng ghép yếu tố giới vào chuỗi giá trị
Bước 2: Xác định những ràng buộc dựa trên yếu tố giới
• Xác định những ràng buộc dựa trên yếu tố giới để giúp cho những người tham gia chuỗi
thấy được những ràng buộc có ảnh hưởng đến việc phát triển CGT. Những ràng buộc trong
việc nâng cao năng lực sản xuất, liên kết ngang, liên kết dọc, môi trường kinh doanh, việc làm và đầu tư.
Bước 3: Đánh giá hậu quả của những ràng buộc trên
• Đánh giá những hậu quả của những ràng buộc trong bước hai đến hiệu quả hoạt động và
tính cạnh tranh của CGT. Mục tiêu của bước này giúp cho những người phát triển CGT thiết
kế chương trình phát triển chuỗi.
Bước 4: Đưa ra những hoạt động can thiệp để tháo gỡ những ràng buộc
• Sau khi xác định được những ràng buộc lớn nhất trong chuỗi, những người phát triển
chuỗi phải động não để đưa ra những hoạt động có thể để tháo gỡ những ràng buộc này và tận 8 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
dụng những cơ hội có thể để nâng cao vị thế kinh tế cho người phụ nữ. Đây là một quá trình
vừa sáng tạo vừa lặp lại giúp cho người phát triển chuỗi suy nghĩ một cách sáng tạo và đánh
giá những cơ hội khác nhau dựa trên những thực tế kinh tế, xã hội, cũng như họ cần suy nghĩ
xem những cơ hội này sẽ được ứng dụng như thế nào.
Bước 5: Đo lường kết quả của những hoạt động
• Phát triển những chỉ số đo lường sự thành công của những hoạt động đã được xác định
ở bước 4, đặc biệt những chỉ tiêu đánh giá giới. Chẳng hạn như phần trăm gia tăng số phụ nữ
trong các tổ chức kinh tế, phần trăm gia tăng số lượng nữ đạt vị trí lãnh đạo, và phần trăm gia
tăng việc làm cho phụ nữ v.v…
• Tạo quyền cho phụ nữ tham gia ở cả năm bậc: Được bàn, được biết, được bàn việc cụ
thể, được giám sát việc thực hiện và cùng quyết định (hình 6) v
Hình 6: Năm bậc tạo quyền cho phụ nữ 9
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG” Phần 2:
BỘ CÔNG CỤ PHÂN TÍCH CHUỖI GIÁ TRỊ
Phân tích chuỗi giá trị bao gồm 9 công cụ. Trước khi thực hiện 9 công cụ này cần phải
chuẩn bị dữ liệu và thông tin cho việc phân tích.
Chuẩn bị cho việc phân tích:
(1) Thu thập dữ liệu thứ cấp về các thông tin và số liệu có liên quan đến các sản phẩm của
địa phương theo các tiêu chí đã đề ra (xem mục 1). Dữ liệu thứ cấp còn là cơ sở để chọn mẫu (địa bàn) nghiên cứu.
(2) Điều tra dữ liệu sơ cấp bằng bộ câu hỏi đáp ứng tất cả thông tin và số liệu có liên quan
đến hoạt động sản xuất và tiêu thụ, hậu cần, rủi ro và quản lý rủi ro và hỗ trợ của tất cả các tác
nhân tham gia chuỗi, các chính sách có liên quan.
(3) Quan sát mẫu (cơ cấu tất cả các tác nhân tham gia, nhà hỗ trợ cũng như chuyên gia được
phỏng vấn) phải đủ lớn để bảo đảm tính đại diện và suy rộng. Tính đại diện của mẫu (địa bàn
nghiên cứu) được chọn ra bằng các tiêu chí đại diện (chẳng hạn như tiêu chí về diện tích, sản
lượng hoặc thu nhập) và mẫu được chọn ra có các tiêu chí đại diện ít nhất cũng từ 50% trở lên
so với tổng thể (ví dụ: ba huyện được chọn làm địa bàn nghiên cứu có diện tích và sản lượng
lúa chiếm lần lượt là 56% và 62% so với toàn tỉnh).
Bộ 9 công cụ phân tích chuỗi giá trị:
Công cụ 1: Lựa chọn chuỗi giá trị để phân tích
Công cụ 2: Vẽ sơ đồ chuỗi giá trị
Công cụ 3: Phân tích kinh tế chuỗi giá trị
Công cụ 4: Phân tích hậu cần chuỗi
Công cụ 5. Phân tích rủi ro
Công cụ 6. Phân tích các chính sách có liên quan
Công cụ 7. Phân tích SWOT
Công cụ 8: Nghiên cứu thị trường
Công cụ 9: Chiến lược nâng cấp chuỗi
Bộ công cụ này sẽ được trình bày chi tiết trong các nội dung tiếp theo của cẩm nang này.
1. Lựa chọn chuỗi giá trị để phân tích (công cụ 1) 1.1 Mục tiêu
Là chọn ra sản phẩm phù hợp để phân tích CGT và hỗ trợ phát triển nhằm phát triển kinh
tế cộng đồng, nâng cao thu nhập và lợi nhuận toàn chuỗi và phát triển bền vững sản phẩm. Nếu
phân tích CGT sản phẩm vì người nghèo thì sản phẩm được chọn để phân tích phải có tỷ lệ
tham gia cao của người nghèo. 10 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
Mỗi địa phương có nhiều sản phẩm khác nhau, đặc biệt là các sản phẩm có lợi thế cạnh
tranh và lợi thế so sánh riêng của địa phương đó. Vậy làm thế nào để chọn sản phẩm để phân
tích CGT và hỗ trợ phát triển CGT. Thông thường, việc lựa chọn CGT để phân tích dựa vào bộ
tiêu chí, sau đó định lượng các tiêu chí cho mỗi sản phẩm rồi tổng hợp lại, sản phẩm được chọn
để phân tích CGT là sản phẩm có số điểm cao nhất.
1.2 Bộ tiêu chí chọn lựa
Bộ Tiêu chí có thể bao gồm các tiêu chí sau:
• Tiềm năng tăng trưởng của sản phẩm
• Tỷ lệ lao động cao (nếu mục tiêu phát triển CGT vì người nghèo thì tỷ lệ người nghèo tham gia cao)
• Tiềm năng phát triển đầu tư (công và tư nhân)
• Tiềm năng sử dụng công nghệ có hàm lượng lao động cao
• Sử dụng các nguồn lực địa phương cao
• Thân thiện môi trường
• Có tiềm năng phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng
• Sản phẩm nằm trong chiến lược phát triển của địa phương, vùng hoặc quốc gia.
Tùy theo mục đích của địa phương trong phát triển CGT mà chọn các tiêu chí phù hợp.
Chẳng hạn muốn phát triển CGT vì người nghèo thì chọn các tiêu chí có liên quan đến sự tham
gia của lao động nghèo, cần vốn ít,…hoặc mục đích phát triển CGT là góp phần tăng trưởng
kinh tế địa phương thì tiêu chí chọn sẽ liên quan đến các sản phẩm có giá trị kinh tế cao.
1.3 Định lượng các tiêu chí
Có ba cách định lượng tiêu chí:
(1) Cho điểm mỗi tiêu chí từ 1-3 (thang 3 điểm) hoặc từ 1-5 (thang 5 điểm) theo mức độ
quan trọng tăng dần của mỗi tiêu chí,
(2) Đánh giá các tiêu chí theo trọng số (gia trọng) với tổng gia trọng cho tất cả các tiêu chí
là 100% (gia trọng của mỗi tiêu chí do nhóm tư vấn và lãnh đạo địa phương thống nhất theo
mục tiêu phân tích chuỗi,
(3) Kết hợp tính điểm và gia trọng.
Sản phẩm được chọn để phân tích CGT là sản phẩm có điểm tổng cộng cao nhất. Điểm
tổng cộng của mỗi sản phẩm là số trung bình gia quyền của điểm từng tiêu chí và gia trọng
tương ứng. Kết quả bảng dưới đây cho thấy nếu địa phương chọn một sản phẩm phân tích chuỗi
thì đó là sản phẩm táo (vì có tổng số điểm cao nhất là 3).
Ví dụ: Lựa chọn CGT phân tích dựa vào cách 3 – kết hợp tính điểm (thang 3 điểm) và gia
trọng (%) một số sản phẩm của một địa phương theo năm tiêu chí (TC) như sau: 11
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”
Bảng 1: Lựa chọn chuỗi giá trị theo cách 3 Gia trọng Tiêu chí (%) Hành Bò Táo Chuối Nho TC1 30 3 2 3 3 3 TC2 20 3 3 3 2 3 TC3 20 2 3 3 2 2 TC4 15 3 3 3 3 2 TC5 15 3 3 2 3 2 Tổng 100 2,8* 2,7 3,0 2,6 2,8
(*) Kết quả 2,8 điểm là số trung bình gia quyền giữa cột “Hành” và cột “Gia trọng”. Trong đó:
TC1: Có tiềm năng thị trường cao
TC2: Tỷ lệ người nghèo tham gia cao
TC3: Tận dụng tốt nguồn lực địa phương
TC4: Thân thiện môi trường
TC5: Có tiềm năng tạo ra sản phẩm giá trị gia tăng
2. Vẽ sơ đồ chuỗi giá trị (công cụ 2) 2.1 Mục tiêu
Nhằm mô tả bức tranh chung về sự kết nối, sự phụ thuộc và hiểu biết lẫn nhau giữa các
tác nhân và các qui trình vận hành trong một chuỗi giá trị (CGT).
2.2 Hình thức và nội dung một sơ đồ chuỗi
Về mặt hình thức, vẽ sơ đồ CGT có nghĩa là xây dựng một sơ đồ có thể quan sát bằng mắt
thường về hệ thống CGT của một sản phẩm cụ thể. Sơ đồ này định dạng các hoạt động kinh
doanh (chức năng chuỗi), thứ tự các nhà vận hành chuỗi (tác nhân tham gia chuỗi), những mối
liên kết của họ (kênh thị trường chuỗi) và các nhà hỗ trợ CGT.
• Bước đầu tiên trong việc lập sơ đồ chuỗi là xác định thị trường mà sản phẩm sẽ phục
vụ, nó là nơi đến cuối cùng của sản phẩm và là điểm kết thúc của sơ đồ CGT. Nói cách khác,
cần chỉ ra được đâu là sản phẩm hay dòng sản phẩm mà CGT đang hướng tới, từ đó xác định
thị trường cuối cùng/nhóm khách hàng cuối cùng.
• Tiếp theo là mô tả qui trình sản xuất, chế biến và phân phối sản phẩm, hoặc mô tả các
hoạt động kinh doanh còn được gọi là chức năng chuỗi (các khâu trong CGT) có thể dễ dàng
nhìn thấy thông qua hướng đi của các mũi tên rỗng. Nghĩa là lập danh sách các hoạt động đang
được thực hiện để đưa sản phẩm cuối cùng ra thị trường. Có bao nhiêu khâu (chức năng) trong
chuỗi là tùy thuộc vào CGT thực tế của sản phẩm đó. 12 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
• Sơ đồ cũng mô tả các tác nhân tham gia chuỗi. Các tác nhân này được đặt chính xác dưới
các chức năng để chỉ rõ mối quan hệ tương thích giữa các chức năng của chuỗi và các nhóm
tác nhân chuỗi khác nhau. Cũng cần lưu ý rằng, trong thực tế có các tác nhân thực hiện nhiều
khâu trong một CGT, nghĩa là mỗi chức năng có ít nhất một tác nhân tham gia chuỗi. Các tác
nhân kết nối với nhau bằng các mũi tên (không có mũi tên lên, xuống hoặc đường chéo) và hình
thành kênh thị trường chuỗi.
• Cuối cùng là sơ đồ cũng thể hiện các tổ chức hỗ trợ trong một khâu hay nhiều khâu của CGT.
Ví dụ hình 7 mô tả chuỗi giá trị thanh long của Tiền Giang năm 2012. Chuỗi giá trị gồm có
năm chức năng (chức năng đầu vào, sản xuất, thu gom, thương mại và chức năng tiêu dùng),
bảy tác nhân tham gia thị trường (nhà cung cấp đầu vào, nông dân, thương lái, chủ vựa trái cây,
công ty xuất khẩu, nhà hàng/siêu thị, người tiêu dùng trong nước và quốc tế) và các nhà hỗ trợ
chuỗi như Viện/Trường, hiệp hội rau quả,…(hình 7).
Hình 7: Sơ đồ chuỗi giá trị thanh long của Tiền Giang
(Nguồn: Công ty T&C, 2012)
Hoặc một ví dụ khác liên quan đến chuỗi giá trị sản phẩm cá tra phi lê của ĐBSCL năm 2009 (hình 8). 13
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”
Hình 8: Sơ đồ chuỗi giá trị sản phẩm cá tra phi lê vùng ĐBSCL
(Nguồn: Võ Thị Thanh Lộc, 2009)
Cần lưu ý rằng sơ đồ CGT chỉ bao gồm các nhà vận hành (tác nhân) sẽ trở thành chủ sở
hữu của sản phẩm. Nếu họ chuyển giao hoặc ký hợp đồng thầu phụ để các công ty khác đảm
nhiệm những chức năng này thì họ lại trở thành “các nhà cung cấp dịch vụ vận hành”. Trong
trường hợp này, họ có thể xuất hiện hoặc không xuất hiện trên sơ đồ chuỗi. Nếu các nhà vận
hành đảm nhiệm nhiều hơn một chức năng thì CGT sẽ mô tả cả hai hoặc nhiều hơn hai chức
năng mà họ đảm nhiệm (ví dụ, công ty chế biến trong hình 7 đảm nhiệm cả hai chức năng chế biến và thương mại).
2.3 Mô tả sơ đồ chuỗi giá trị
Lượng hóa và mô tả chi tiết CGT là xác định các con số kèm theo kênh thị trường CGT.
Ngoài ra, những con số cụ thể xác định về chi phí, doanh thu, lợi nhuận, giá trị tăng thêm của
từng phân đoạn trong chuỗi. Tùy theo mục đích tiếp cận mà việc phân tích chuỗi sẽ tập trung
vào những vấn đề nào là chính mà chọn tiêu chí phân tích sâu trong CGT.
Theo lý thuyết, lượng hóa sơ đồ CGT là một tiến trình tương đối đơn giản, có nghĩa là
thu thập số liệu và bổ sung các con số cần thiết vào các tác nhân của sơ đồ chuỗi. Tuy nhiên,
trong thực tế việc lượng hóa sơ đồ CGT không đơn giản chút nào, nó phụ thuộc rất nhiều vào
mức độ sẵn sàng và độ tin cậy của dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Do đó, kết quả khảo sát cần được
kiểm tra chéo từ nhiều nguồn khác nhau trước khi đưa ra các quyết định. 14 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
Khi lượng hóa được các chỉ tiêu cần thiết trong CGT thì việc mô tả chi tiết CGT sẽ đầy
đủ và sinh động hơn. Lúc này, đi kèm với kênh thị trường chuỗi là những con số, những giá trị
cụ thể nên giúp cho các nhà quản trị nhìn vào sơ đồ chuỗi cũng có thể hiểu và kiểm soát được
quá trình vận hành, phát triển của chuỗi như thế nào.
Dựa vào ví dụ của hình 7, chuỗi giá trị cá tra vùng ĐBSCL được mô tả như sau:
2.3.1 Các chức năng cơ bản trong chuỗi giá trị
Chuỗi giá trị cá tra ĐBSCL gồm 6 chức năng cơ bản sau:
(1) Chức năng đầu vào nuôi cá tra gồm cá tra giống, thức ăn (công nghiệp và tự chế), thuốc thú y thuỷ sản.
(2) Chức năng sản xuất bao gồm các hoạt động nuôi cá tra từ cá giống đến cá thương phẩm
(3) Chức năng thu gom là chức năng trung gian thu gom cá từ người nuôi cá để phân phối
lại cho các công ty chế biến, chủ vựa, người bán lẻ cá ở các chợ …
(4) Chức năng chế biến bao gồm các hoạt động chế biến cá nguyên liệu thành các loại sản
phẩm cá khác nhau như cá phi-lê và các sản phẩm giá trị gia tăng khác như: cá tra cắt khoanh
muối sả ớt, cá tra tẩm bột tempure, cá tra xếp khay, nem nướng cá tra, chả giò rế cá tra, đậu bắp nhồi cá tra, …
(5) Chức năng thương mại gồm các hoạt động mua, bán cá ở các chợ (chủ vựa và bán lẻ),
siêu thị hoặc xuất khẩu sang thị trường châu Âu, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thuỵ Sĩ, Nhật Bản, Mỹ, Canađa,…
(6) Chức năng tiêu dùng gồm các hoạt động mua và tiêu dùng hoặc chế biến các món ăn
để cung cấp cho người tiêu dùng cuối cùng.
2.3.2 Các tác nhân tham gia chuỗi giá trị
Tương ứng với 6 chức năng cơ bản được nêu trên, CGT cá tra ĐBSCL có 7 chủ thể chính
tham gia (hình 7) bao gồm (1) Người cung cấp cá tra giống, thức ăn và thuốc thú y thủy sản,
(2) Người nuôi cá tra, (3) Người thu gom cá tra (thương lái), (5) Công ty chế biến, (6) Chủ vựa/
siêu thị, (7) Người bán lẻ, và (8) Người tiêu dùng.
2.3.3 Kênh thị trường chuỗi
Cá tra vùng ĐBSCL được tiêu thụ theo 4 kênh thị trường chính (hình 4.1) như sau:
Kênh 1: Người nuôi cá tra Thu gom Chủ vựa Người tiêu dùng nội địa (TDNĐ)
Người thu gom thu mua cá tra từ người sản xuất nhỏ lẻ hoặc mua từ cá kích cỡ nhỏ
hoặc vượt kích cỡ từ người sản xuất qui mô lớn (những kích cỡ không đạt yêu cầu của công
ty chế biến), sau đó phân phối đến các chủ vựa để tiêu thụ ở thị trường nội địa. Đối với kênh
thị trường này cá tra từ người nuôi được phân phối đến thu gom (8,9% sản lượng cá tra của
chuỗi), người thu gom sau đó phân phối 2,2% lượng cá tra đến các chủ vựa cá và sau đó bán cho người tiêu dùng. 15
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”
Kênh 2: Người nuôi cá Thu gom Người bán lẻ TDNĐ
Theo kênh phân phối này, người sản xuất bán cá tra cho thu gom, ngoài việc phân phối
2,2% cho chủ vựa người thu gom còn phân phối 4,5% sản lượng cá tra cho người bán lẻ và
người bán lẻ sau đó phân phối lại cho người tiêu dùng.
Kênh 3: Người nuôi cá Công ty chế biến TDNĐ
Kênh 4: Người nuôi cá tra Công ty chế biến Xuất khẩu
Theo hình 7, người nuôi cá tra đã bán sản phẩm trực tiếp cho Công ty chế biến thủy sản
chiếm 91,1% tổng sản lượng cá. Đây là kênh phân phối chính và cũng là kênh phân phối ngắn
nhất của chuỗi. Ngoài ra, công ty chế biến còn mua 2,2% cá tra nguyên liệu từ thương lái. Như
vậy, lượng cá đầu vào của Công ty chế biến là 93,3% trong đó xuất khẩu khoảng 91,4% sản
lượng cá của chuỗi (bao gồm 34% cá nguyên liệu do công ty tự sản xuất), phần còn lại 1,9%
sản lượng cá của chuỗi bán cho thị trường nội địa qua các siêu thị.
2.3.4 Hỗ trợ chuỗi
Trong sơ đồ CGT, các nhà hỗ trợ hoặc các tổ chức hỗ trợ được liệt kê sau cùng theo các
tác nhân tham gia chuỗi. Việc hỗ trợ này cần được mô tả cụ thể các nội dung như ai hỗ trợ và
hỗ trợ cái gì? Thông tin về hỗ trợ của các tác nhân tham gia chuỗi được thu thập qua số liệu
sơ cấp, sau đó tổng hợp đưa lên sơ đồ chuỗi. Cụ thể trong hình 4.1 hỗ trợ chuỗi cá tra ĐBSCL được mô tả như sau:
• Các hiệp hội “nghề nuôi và chế biến thủy sản” như ở An Giang và Đồng Tháp có thể
cung cấp bản tin giá cá tra cho hội viên hàng tuần để hội viên nắm bắt giá cả thị trường, không
để người thu mua ép giá; hỗ trợ hội viên của Hiệp hội trong việc thúc đẩy các công ty thu mua
thực hiện đúng theo điều khoản của hợp đồng đã ký kết với hội viên.
• Cán bộ khuyến ngư địa phương, phòng nông nghiệp các huyện, Sở NN-PTNT hỗ trợ
tập huấn kỹ thuật khuyến ngư cho người sản xuất cá tra giống, người sản xuất cá tra nguyên
liệu cũng như phổ biến và hướng dẫn thực hiện các chủ trương về sản xuất cá sạch và an toàn (SQF 1000).
• Ngân hàng: hỗ trợ tài chính cho các tác nhân từ khâu đầu vào, người nuôi cá tra đến công ty chế biến.
• Hiệp hội sản xuất và chế biến thủy sản Việt Nam (VASEP): cung cấp thông tin nhằm hỗ
trợ cho các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản về thông tin thị trường, thương mại
quốc tế, kiến thức chất lượng cũng như hỗ trợ trong việc chống bán phá giá.
• Các trung tâm xúc tiến thương mại thuộc các tỉnh và Việt Nam hỗ trợ khảo sát thị trường
xuất khẩu thủy sản tiềm năng và cung cấp thông tin về thị trường xuất khẩu cho các công ty chế
biến thủy sản; thực hiện các hoạt động quảng bá cho ngành thủy sản của Việt Nam nói chung và của ĐBSCL nói riêng.
• Các chương trình và dự án về thủy lợi phục vụ nuôi trồng thủy sản, dự án nâng cấp trung
tâm giống cấp 1; chương trình 131 và chương trình GTZ hỗ trợ về tập huấn các tiêu chuẩn chất lượng Euro GAP. 16 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
• Viện/Trường hỗ trợ trong việc sản xuất và nâng cao chất lượng cá giống, kiểm tra chất
lượng cá giống cũng như tập huấn nâng cao năng lực của cán bộ khuyến ngư của tỉnh, và nâng cao năng lực nông dân.
• NAFIQAD (Cục quản lý chất lượng nông lâm và thủy sản) hỗ trợ toàn chuỗi về kiểm tra,
kiểm soát cũng như chứng nhận chất lượng từ cá giống đầu vào cho đến sản phẩm cá đầu ra.
• Các công ty cung cấp đầu vào hỗ trợ tập huấn chương trình nuôi cá sạch SQF 1000.
3. Phân tích kinh tế chuỗi (công cụ 3) 3.1 Mục tiêu
Xác định lợi ích và chi phí của mỗi tác nhân và trong toàn CGT sản phẩm.
3.2 Nội dung phân tích kinh tế chuỗi giá trị
Phân tích kinh tế đối với CGT là phân tích các mối quan hệ giữa các tác nhân tham gia
trong chuỗi dưới góc độ kinh tế nhằm đánh giá năng lực, hiệu suất vận hành của chuỗi. Nó bao
gồm việc xác định sản lượng, chi phí, giá bán, lợi nhuận và giá trị gia tăng của các tác nhân tại
các khâu trong chuỗi và đưa ra nhận xét phù hợp. Các thông tin phân tích kinh tế của CGT là
một yếu tố “đầu vào” quan trọng của tiến trình quyết định các mục tiêu phát triển và chiến lược
nâng cấp. Trong đó, việc kiểm soát các chi phí sản xuất và chất lượng sản phẩm là quan trọng
nhất để khẳng định năng lực cạnh tranh.
Phân tích kinh tế chuỗi giá trị bao gồm:
• Phân tích tình hình chi phí, cấu trúc chi phí tại mỗi tác nhân tham gia chuỗi.
• Phân tích giá trị đạt được của từng tác nhân tham gia vận hành trong CGT.
• Phân tích toàn bộ giá trị tăng thêm được tạo ra trên toàn CGT và tỷ trọng của giá trị tăng
thêm tại các khâu khác nhau trong chuỗi.
• Phân tích năng lực của các tác nhân tham gia chuỗi (về qui mô, năng lực sản xuất, lợi nhuận…).
Để bảo đảm cách tính toán thống nhất giữa các khâu trong chuỗi, khi phân tích kinh tế
chuỗi cần qui đổi cùng một hình thái sản phẩm cho tất cả các khâu trong chuỗi đối với trường
hợp hình thái sản phẩm giữa các khâu trong chuỗi không giống nhau. Ví dụ, nông dân sản xuất
lúa nhưng người tiêu dùng là sử dụng gạo, hoặc người nuôi bò bán bò hơi nhưng người tiêu
dùng mua sử dụng là thịt bò, hoặc người nuôi cá tra nguyên liệu nhưng người tiêu dùng sử dụng
cá tra phi lê hoặc các loại cá giá trị gia tăng khác… trong trường hợp lúa-gạo sản phẩm tính
kinh tế chuỗi được qui đổi thành lúa hoặc gạo để tính cho tất cả các khâu theo tỷ lệ phù hợp
(ví dụ: 1kg lúa = 0,66kg gạo), hoặc trường hợp sản phẩm bò thì sản phẩm qui đổi để tính kinh
tế chuỗi cho tất cả các khâu là thịt lột (ví dụ: 1 con bò 150kg = 50kg thịt lột), hoặc tính kinh tế
CGT cá tra phi lê thì tỷ lệ qui đổi có thể là 2,7kg cá tra nguyên liệu bằng 1kg cá phi lê, hoặc
trường hợp CGT táo khô thì tỷ lệ qui đổi có thể là 5kg táo tươi bằng 1kg táo sấy khô, v.v... (tỷ
lệ qui đổi dựa vào điều tra số liệu sơ cấp). 17
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG”
Cũng lưu ý rằng, khi phân tích kinh tế chuỗi thì chỉ tính trên CGT của một sản phẩm cụ
thể, ví dụ sản phẩm cá tra phi lê, nho khô, táo tươi hoặc sản phẩm gạo.
3.3 Cách tính các chỉ tiêu trong phân tích kinh tế chuỗi
Một trong những mục tiêu của phân tích CGT là để đề xuất các giải pháp khả thi nhằm
tăng giá trị gia tăng của mỗi tác nhân cũng như của toàn CGT. Giá trị gia tăng được hiểu theo
nghĩa rộng là cách đo lường mức độ thịnh vượng đã được tạo ra trong nền kinh tế. Theo định
nghĩa được sử dụng trong hệ thống kế toán quốc gia thì tổng giá trị gia tăng bằng với tổng giá
trị thuần của tất cả các dịch vụ và sản phẩm được sản xuất ra trong nền kinh tế phục vụ cho
tiêu dùng và đầu tư (tổng sản phẩm quốc nội - GDP) sau lạm phát. Để tính được giá trị gia tăng
trong một CGT cụ thể thì các khoản chi phí đầu vào (nguyên vật liệu, các dịch vụ được cung
cấp…) phải được khấu trừ qua giá bán hay doanh thu của từng tác nhân trong chuỗi.
Trong thực tế, để việc tính toán giá trị gia tăng có độ chính xác cao, đảm bảo được ý
nghĩa của khái niệm này thật không đơn giản bởi tính minh bạch của số liệu. Đa phần các tác
nhân tham gia vận hành chuỗi (kể cả công ty) thường xem chi phí sản xuất và lợi nhuận của sản
phẩm là “bí mật công nghệ”, vì vậy rất khó để các nhà nghiên cứu tiếp cận. Trong khi đó, việc
tính toán giá trị gia tăng phải gắn liền với chi phí sản xuất và lợi nhuận.
Đối với sản phẩm xuất khẩu, công ty xuất khẩu còn phải bỏ ra một số khoản chi phí trong
quá trình tiếp nhận sản phẩm mua của thương lái cho đến khi xuất bán cho nhà nhập khẩu theo
giá FOB qua mạn tàu (chi phí bốc vác, vận chuyển, hao hụt, vô bao, thuế, phí…) gọi là chi phí
gia tăng. Giá trị gia tăng sẽ không còn ý nghĩa nếu như kết quả kinh doanh cuối cùng của công
ty bị lỗ. Hay nói khác hơn là chi phí gia tăng cao hơn giá trị gia tăng mà công ty tạo ra, dẫn đến
lợi nhuận (hay giá trị gia tăng thuần) bằng 0 hoặc là một số âm.
Những trường hợp như vậy thường rơi và những lý do sau:
• Doanh nghiệp không minh bạch về số liệu, che giấu lợi nhuận.
• Doanh nghiệp thật sự không kiểm soát tốt chi phí cũng như giá trị gia tăng.
• Năng lực vận hành hạn chế, khả năng chế biến hoặc phân phối kém, không đạt sản lượng cần thiết.
• Có thể xác định giá bán chưa phù hợp.
• Những vấn đề khác liên quan đến chính sách, kỹ thuật tính toán…
Sau đây là những khái niệm và cách tính cụ thể các tiêu chí phân tích kinh tế CGT.
• Giá trị: là giá bán sản phẩm của mỗi tác nhân (đã qui đổi ra cùng hình thái sản phẩm
cho tất cả các khâu trong CGT)
• Giá trị gia tăng (GTGT) giữa hai tác nhân: là chênh lệch giá bán sản phẩm giữa hai tác nhân
• Giá trị gia tăng trong từng tác nhân: là chênh lệch giá bán và chi phí trung gian (hoặc chi
phí đầu vào đối với người sản xuất ban đầu – nông dân) 18 Caåm nang
PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CHUOÃI GIAÙ TRÒ HAØNG NOÂNG SAÛN
• Chi phí trung gian của mỗi tác nhân: là giá mua sản phẩm của tác nhân đó. Đối với nhà
sản xuất ban đầu trong sơ đồ chuỗi (ví dụ nông dân) thì chi phí trung gian là chi phí đầu vào
bao gồm chi phí trực tiếp sản xuất ra sản phẩm (giống, vật tư/thức ăn, thuốc bảo vệ thực vật/
thú y; còn tất cả các chi phí còn lại của nông dân là chi phí tăng thêm)
• Chi phí tăng thêm: là toàn bộ chi phí còn lại (lao động nhà/thuê, khấu hao, nhiên liệu,..)
ngoài chi phí trung gian của mỗi tác nhân
• Tổng chi phí: là chi phí đầu vào/trung gian cộng với chi phí tăng thêm
• Giá trị gia tăng thuần của mỗi tác nhân (lợi nhuận): là giá bán trừ tổng chi phí
• Phân bổ giá trị gia tăng thuần trong chuỗi: là phần trăm lợi nhuận của mỗi tác nhân trong
toàn chuỗi (tổng lợi nhuận chuỗi là 100%).
Chú ý rằng, thông thường giá bán của tác nhân đi trước là chi phí đầu vào/trung gian của
tác nhân theo sau. Tuy nhiên, nếu tác nhân theo sau mua sản phẩm của nhiều nguồn khác nhau
thì chi phí đầu vào của tác nhân đi sau này sẽ là số trung bình gia quyền của giá mua và sản
lượng mua vào của các nguồn đó.
Vẫn ví dụ trong hình 8 về CGT cá tra vùng ĐBSCL thì phân tích kinh tế chuỗi được trình
bày trong bảng dưới đây. Giải thích kênh 2:
Kênh 2: Người nuôi cá tra bán cho thương lái/chủ vựa với giá 14.500 đồng/kg, giá
thành là 12.600 đồng/kg (bao gồm toàn bộ chi phí nuôi/kg). Vậy GTGT mà người nuôi tạo ra
trong kênh phân phối này là 1.900 đồng/kg cá tra (chiếm 25,3% tổng GTGT chuỗi). Tương tự,
thương lái/chủ vựa bán cho người bán lẻ với giá 16.754 đồng/kg, GTGT của thương lái/chủ vựa
là 2.254 đồng/kg cá tra (chiếm 30,1%). Cuối cùng, người bán lẻ bán cá tra cho người tiêu dùng
cuối cùng với giá 20.100 đồng/kg, GTGT của người bán lẻ là 3.346 đồng/kg (chiếm 44,6%
tổng giá trị gia tăng chuỗi). Kênh 4 cũng có cách giải thích tương tự.
Bảng 2: Giá trị gia tăng chuỗi cá tra theo kênh thị trường ĐVT: đồng/kg Công ty Nông dân Thu gom Bán lẻ chế biến Tổng Kênh 2 Giá bán *14.500 16.754 20.100 Chi phí mua 12.600 *14.500 16.754 Giá trị gia tăng 1.900 2.254 3.346 % Giá trị gia tăng 25,3 30,1 44,6 100,0 Chi phí tăng thêm - 1.400 1.500 Giá trị gia tăng thuần 1.900 854 1.846 4.600
% Giá trị gia tăng thuần/kg 41,3 18,6 40,1 100,0 19
DÖÏ AÙN “HOÃ TRÔÏ XUAÁT KHAÅU TRAÙI CAÂY TAÏI CAÙC TÆNH ÑBSCL - MOÂ HÌNH THÍ ÑIEÅM TAÏI TÆNH TIEÀN GIANG” Kênh 4 Giá bán 14.500 18.150 Chi phí mua 12.600 14.500 Giá trị gia tăng 1.900 3.650 % Giá trị gia tăng 34,2 65,8 100,0 Chi phí tăng thêm - 1.500 Giá trị gia tăng thuần 1.900 2.150 4.050
% Giá trị gia tăng thuần/kg 46,9 53,1 100,0
Nguồn: Võ Thị Thanh Lộc (2009);
(*) Giá bán của nông dân là chi phí đầu vào của người thu gom.
Hoặc bảng phân tích kinh tế CGT gạo ở ĐBSCL như sau:
Bảng 3: Giá trị gia tăng chuỗi giá trị gạo theo kênh thị trường ĐVT: đồng/kg
Thương Nhà máy Nhà máy lái xay xát lau bóng Nông dân Bán sỉ Bán lẻ Tổng (C) (PM) (RM) cộng (F) (W) (R)
Kênh 1: Chuỗi giá trị gạo nội địa 1. Giá bán 4.887 5.184 6.100 6.943 8.822 9.454
2. Chi phí đầu vào 1.858 4.887 5.184 6.100 6.943 3. Chi phí tăng thêm 2.522 258 788 793 1.879 4. Tổng chi phí 4.380 5.145 5.972 6.893 8.095 8.822 5. GTGT thuần 507 39 128 50 727 632 2.083 6. % GTGT thuần 24,4 1,9 6,1 2,4 34,9 30,3 100,0
Kênh 2: Chuỗi giá trị gạo xuất khẩu Công ty 1. Giá bán 4.887 6.281 6.163 6.943 8.142
2. Chi phí đầu vào 1.858 4.887 5.530 6.100 *6.581 3. Chi phí tăng thêm 2.522 1.114 447 793 1.139 4. Tổng chi phí 4.380 6.001 5.977 6.893 7.720 5. GTGT thuần 507 280 186 50 422 1.445 6. % GTGT thuần 35,1 19,4 12,9 3,4 29,2 100,0
Nguồn: Võ Thị Thanh Lộc và ctv (2011)
(*)Chi phí đầu vào của công ty là số trung bình gia quyền về giá bán và lượng bán ra của nông dân,
người thu gom, nhà máy xay xát và nhà máy lau bóng. 20

Cẩm nang phương pháp phân tích chuỗi giá trị hàng nông sản| Bài giảng Quản lý chất lượng toàn diện chuỗi cung ứng TP| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

SỔ TAY HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH VIETGAP TRÊN RAU, QUẢ| Môn Quản lý chất lượng toàn diện chuỗi cung ứng TP| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

Sổ tay Vietgap_Chuỗi sản xuất kinh doanh thịt lợn| Môn Quản lý chất lượng toàn diện chuỗi cung ứng TP| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

Sổ tay Vietgap_Chuỗi sản xuất kinh doanh thịt gà| Môn Quản lý chất lượng toàn diện chuỗi cung ứng TP| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

Chuỗi giá trị_CÁ TRA ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG| BT Quản lý chất lượng toàn diện chuỗi cung ứng TP| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

Chuỗi giá trị_Cà phê Trung Nguyên| BT Quản lý chất lượng toàn diện chuỗi cung ứng TP| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội